Κρατώντας στα χέρια ένα μπουκετάκι με τρία στάχυα δεμένα με μια γαλαζοκίτρινη κορδέλα, Ουκρανοί και Έλληνες προσήλθαν στην εκδήλωση μνήμης για τα θύματα του μεγάλου λιμού της Ουκρανίας ή του Holodomor (λέξη σύνθετη από το holod που σημαίνει πείνα και mor που σημαίνει εξόντωση)

«Το μόνο που ξέρω από την οικογένειά μου, που επέζησε στο Holodomor της λιμοκτονίας, ήταν η αφήγηση της γιαγιάς, που μας μετέφερε την ιστορία της μάνας της. Η προγιαγιά Σόνια ζούσε με τα δέκα παιδιά της στο ελληνικό χωριό Γιάλτα στην Αζοφική θάλασσα. Το 1932, η Σόνια, μόνη της αφού ο άνδρας της είχε πεθάνει, κατάφερε να κρατήσει στη ζωή όλα τα δέκα της παιδιά» ανέφερε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Βασιλίσα Π., η οποία έδωσε κι αυτή το «παρών» στην επιμνημόσυνη δέηση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, για τα θύματα του μεγάλου λιμού, 90 χρόνια μετά.

Η Βασιλίσα, μαζί με συμπατριώτες της Ουκρανούς πρόσφυγες πόλεμου από τη Μαριούπολη, το Κίεβο, τη Ζαπορόζιε και την Οδησσό, μένουν περίπου δυο χρόνια στη Θεσσαλονίκη.
«Ήταν φριχτές οι συνθήκες επιβίωσης. Μια γειτόνισσα της Σόνιας παρακαλούσε να της δώσει τη γάτα, αφού δεν υπήρχε τίποτα να φάνε… Σκυλιά δεν γάβγιζαν, γάτες δεν νιαούριζαν, οι αγελάδες, τα γουρούνια και οι κότες έχουν εξαφανιστεί… Η Σόνια δεν θυσίασε τη γάτα της, ούτε την έσφαξε για να ταΐσει τα παιδιά της. Η προγιαγιά μου ήταν ατρόμητη και δυνατή αλλά και θρησκευόμενη γυναίκα, αν και απαγορεύονταν οι θρησκείες στην ΕΣΣΔ. Σώθηκε η οικογένεια από την πείνα με τα “δώρα” της Αζοφικής θάλασσας. Η Σόνια μετέφερε ψάρια – γαύρους με την άμαξά της, από τη Γιάλτα, στην αγορά της πόλης Μπερντιάνσκ, περίπου 60 χιλιόμετρα μακριά. Μια άλλη γειτόνισσά της, που είχε «κλέψει» από το χωράφι του Κολχόζ που εργαζόταν μόλις δέκα στάχυα σιταριού για να ταΐσει τα πεινασμένα της παιδιά, καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση και τα παιδιά της έμειναν στο έλεος του Θεού… άγνωστη ήταν η τύχη τους» εξιστόρησε η Βασιλίσσα.

Την τραγική ιστορία των προγόνων μιας καλής φίλης της μετέφερε στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας της κατεχόμενης σήμερα Μαριούπολης Νάντια Τσαπνή. «Οι απέραντοι κάμποι ήταν ερημωμένοι και τα σπίτια εγκαταλελειμμένα. Αυτή την εικόνα θυμόταν η μητέρα της φίλης μου, που τα χρόνια εκείνα ήταν δεκάχρονο κορίτσι. Η οικογένειά της σώθηκε, γιατί κατάφεραν να φύγουν από το χωριό στην Μαριούπολη, αν και την περίοδο του λιμού υπήρχε απαγόρευση στους αγρότες να μετοικήσουν στις πόλεις. Στα δικά μας ελληνικά χωριά, για κάποιον λόγο δεν υπήρχε αυτή η απαγόρευση. Ίσως γατί την περίοδο εκείνη θεμελιώθηκε το εργοστάσιο μεταλλουργίας Αζόβσταλ και υπήρχε μεγάλη ζήτηση για εργατικά χέρια» αφηγήθηκε η Νάντια Τσαπνή.

«Σύμφωνα με τον Ουκρανό ιστορικό Βασίλ Μαρότσκο», συμπλήρωσε, «το ένα τέταρτο του πληθυσμού της περιοχής Ντονμπάς πέθανε στο Holodomor και η απώλεια του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής του Αζόφ έφτασε στο 30%. Άλλα τόσο χάθηκαν μετά τρία χρόνια, το 1937, την περίοδο εκκαθάρισης της “ελληνικής επιχείρησης στην Ουκρανία”».
Μια άλλη ιστορία, για δύο οθωμανικά χρυσά νόμισμα που έσωσαν από την πείνα μια οικογένεια Ελλήνων της Αζοφικής, προγόνων του δικηγόρου Βολοντίμιρ Ρισένκο, έγινε γνωστή μέσα από το facebook αυτές τις μέρες.

«Η προγιαγιά μου έσωσε την οικογένειά της, πουλώντας τα οθωμανικά χρυσά νομίσματα που έμειναν στην κατοχή της ως κοσμήματα ραμένα στο φουστάνι της. Η οικογένειά μας τα είχε από το 18 αιώνα, όταν ζούσαν ακόμη στην Κριμαία. Τα “ελληνικά” χωριά του Ντονμπάς σαν να ήταν εξαφανισμένα από την πείνα… Η προγιαγιά και ο σύζυγός της είχαν φύγει από το εξαφανισμένο από τον λιμό χωριό, από το πατρικό τους στο ελληνικό χωριό Σταρομπέσεβο (Starobeshevo), όπου τα πτώματα κείτονταν στους δρόμους, κάτω από παλιούς πέτρινους φράχτες. Τα χρυσά νομίσματα αντάλλαξαν για λίγα δημητριακά και αλεύρι, στην πόλη Γιουζόβκα, όπου έμεναν στο σπίτι ενός μακρινού συγγενή. Τελικά τα οθωμανικά χρυσά νομίσματα, που τα φύλαγαν ως κειμήλια επί δύο αιώνες, τους έσωσαν κατά τη διάρκεια του Holodomor. Στο πολυπόθητο ψωμί, που αγόρασαν το 1923 με οθωμανικά νομίσματα, αναφέρθηκε η προγιαγιά στα εγγόνια και τα δισέγγονά της μισό αιώνα αργότερα. Κανείς δεν ήθελε να θυμάται…» γράφει ο Βολοντίμιρ Ρισένκο.
«Θυμόμαστε! Ενωνόμαστε! Νικάμε!»

Με αφορμή τις εκδηλώσεις μνήμης που είναι αφιερωμένες στα 90 χρόνια του Holodomor, στην Ουκρανία αλλά και στην ουκρανική Διασπορά οργανώθηκε σειρά εκδηλώσεων. Στη Θεσσαλονίκη τις εκδηλώσεις οργάνωσαν, στις 24 και 25 Νοεμβρίου, ο σύνδεσμος Ελληνο-Ουκρανικής Πρωτοβουλίας και η Ένωση Ελλήνων της Ουκρανίας στην Ελλάδα, υπό την αιγίδα του Προξενείου της Ουκρανίας.

Στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα της λιμοκτονίας και στη συνέχεια, στο Πνευματικό Κέντρο της Μητρόπολης, διεξήχθη εκδήλωση μνήμης, με τίτλο: «Θυμόμαστε! Ενωνόμαστε! Νικάμε!». Επίσης πραγματοποιήθηκε στη ΧΑΝΘ μια υβριδική ημερίδα «Χωρίς παρελθόν δεν υπάρχει μέλλον». Και στις δύο εκδηλώσεις μίλησε ο πρόξενος της Ουκρανίας στη Θεσσαλονίκη Yevhen Shkvyra, τονίζοντας ότι το Holodomor του 1932-1933 έχει αναγνωριστεί ως γενοκτονία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τις 32 χώρες του κόσμου. Ανέφερε επίσης ότι σύμφωνα με την Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας, κατά τη διάρκεια του τεχνητού λιμού 3,9 εκατομμύρια Ουκρανοί δολοφονήθηκαν, ενώ περίπου ένα εκατομμύριο παιδιά δεν γεννήθηκαν ποτέ, με τις περιφέρειες του Κιέβου και του Χαρκόβου να υφίστανται τις μεγαλύτερες απώλειες. «Η τραγωδία αυτών των γεγονότων ακολουθεί τους Ουκρανούς στις επόμενες γενιές» τόνισε ο Ουκρανός διπλωμάτης.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας (διαδικτυακά) μίλησαν στην εκδήλωση, από το Κίεβο, ο Αντρέι Σαβένκο (Andriy Savenko), αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Γενικής Γλωσσολογίας, Κλασικής Φιλολογίας και Νέου Ελληνισμού του Εθνικού Πανεπιστημίου του Κιέβου και ο δημοσιογράφος Νίκος Φραγκάκης, ενώ από την Αθήνα συνδέθηκε και μίλησε ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, δημοσιογράφος – συγγραφέας.
Στις διά ζώσης ομιλίες, ο Γιώργος Ρακκάς, Δρ. Κοινωνιολογίας, πολιτικός αναλυτής & δημοτικός σύμβουλος τόνισε: «Δεν είναι ότι ο σοβιετικός ολοκληρωτισμός κατά τη σταλινική του περίοδο στρέφεται εναντίον των αγροτών γενικά και παρεμπιπτόντως πλήττονται και στην Ουκρανία, όπως ισχυρίζεται η ρωσική προπαγάνδα σήμερα. Στοχεύει συγκεκριμένα εναντίον των Ουκρανών, διότι θέλει να εξαλείψει κάθε διάθεση εθνικής αυτοδιάθεσης. Στην Ουκρανία, η κολεκτιβοποίηση ήταν μια πολιτική που εκ των πραγμάτων στράφηκε εναντίον του ουκρανικού εθνικού κινήματος, και της κατ’ εξοχής βάσης του, των αγροτών. Από το 1928 ώς το 1931 είχαμε την καταστροφή 352.000 αγροκτημάτων, όπου 1,5 εκατ. άνθρωποι έχασαν το βιος τους».

Ένα τρομερό ποίημα για το παιδί…

Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν η στιγμή που ο Αντρέι Σαβένκο, από το Κίεβο, μίλησε για την ουκρανική λογοτεχνία, στην οποία αποτυπώθηκε αυτή η εθνική τραγωδία. Μεταξύ των ποιητών ήταν ο γνωστός Ουκρανός λογοτέχνης Ούλας Σαμτσούκ (1905-1987), που έγραψε ένα σπαρακτικό ποίημα, είπε ο κ. Σαβένκο και το διάβασε σε δική του μετάφραση στην ελληνική γλώσσα:

«Κουρελιασμένη σαν τη σκιά και πονεμένη /Σκύβει η μάνα και τυλίγει το παιδί/… Κοιμήσου, μάταια ψωμί μην περιμένεις, /Και μη ξυπνάς, καλύτερα να μη γυρίζεις στη ζωή /Εδώ που φτάσαμε, η πείνα μας συνοδεύει Ως κουμπάρα. Ο κόσμος γύρω έχασε την ανθρωπιά /Έχεις ακούσει τις φήμες; Λένε: μια γυναίκα Στην κατσαρόλα έβαλε τα δύο της τα παιδιά. Γούρλωσε τα μάτια ο πατέρας. Σώπα, τρελή, σώπα! Τι λόγια είν’ αυτά; Σκλήριζε σα λαβωμένη η μητέρα, / Και την χαστούκισε εκείνος δυνατά».

Στη συνέχεια μίλησε ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης για την απανθρωπιά, όπως είπε, της σοβιετικής ηγεσίας απέναντι στα ιστορικά αυτά τα γεγονότα. «Το Holodomor ή ο λιμός του 1931 – 1932 ήταν μία συνειδητή απόφαση της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ρωσίας και του Στάλιν προσωπικά. Στόχευε στη μεθοδική εξαθλίωση των αγροτών, ώστε αφενός να ενταχθούν στα κρατικά συνεταιριστικά αγροκτήματα (Κολχόζ) και, αφετέρου, να καταφύγουν στις πόλεις, όπου θα λειτουργούσαν ως φτηνή εργατική δύναμη για τη λεγόμενη εκβιομηχάνιση της Ε.Σ.Σ.Δ. Στην πραγματικότητα, έχουμε να κάνουμε με μία πρόδρομη ανθρωπιστική τραγωδία, ένα πρελούδιο για τη μεγάλη ανθρωπιστική τραγωδία των Γκουλάγκ, όπου θυσιάστηκαν εκατομμύρια αθώοι άνθρωποι στον βωμό του κομμουνιστικού Μολόχ» τόνισε.

Οι Ουκρανοί πρόσφυγες ενωμένοι για τη Νίκη

Μιλώντας για τις εκδηλώσεις, η αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων της Ουκρανίας στην Ελλάδα Νίνα Πασκάλ επισήμανε ότι στόχος ήταν η ανάδειξη του θέματος του Holodomor και η συσπείρωση των προσφύγων πολέμου από την Ουκρανία που διαβιούν στη Θεσσαλονίκη.
«Σήμερα τα ρωσικά στρατεύματα, εδώ και σχεδόν δύο χρόνια, καίνε και ναρκοθετούν τα ουκρανικά εδάφη, βομβαρδίζοντας τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης σιτηρών. Βλέπουμε ξανά πως τα χωράφια μας υφαρπάζονται από τον ίδιο εχθρό, πως ανατινάσσονται υπόστεγα σιτηρών με πυραύλους, κλέβονται φορτηγίδες με ουκρανικό ψωμί και το ουκρανικό έθνος καταστρέφεται… Όμως στεκόμαστε σταθερά στη γη μας και με την υποστήριξη όλου του πολιτισμένου κόσμου, που δεν μένει άπραγος, θα νικήσουμε» κατέληξε η κ. Πασκάλ.
Σοφία Προκοπίδου