Επιστολή προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας απέστειλε η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) σχετικά με τρεις προτάσεις διανοίξεων οδών εντός της περιοχής Natura της Αμοργού.
Η ΕΛΛΕΤ έχει επισημάνει κατά καιρούς, ότι η Αμοργός χαρακτηρίζεται από τη μοναδικότητα και σπανιότητα των φυσικών πόρων και συστημάτων, το εξαιρετικής αξίας πολιτισμικό περιβάλλον και το εντυπωσιακό ιδιότυπο τοπίο, που η υπό ολοκλήρωση Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) Ανατολικών Κυκλάδων οφείλει να προστατεύσει κατά το μέγιστο δυνατό και όχι να οδηγήσει σε κατακερματισμό, μέσω της διάνοιξης οδών.
Η ΕΛΛΕΤ ζητάει από το ΥΠΕΝ να επιστήσει την προσοχή των μελετητών της ΕΠΜ στις μέχρι τώρα απορριπτικές γνωμοδοτήσεις αρμόδιων φορέων (Αρχαιολογική Υπηρεσία, ΟΦΥΠΕΚΑ) και την απόρριψη εγκρίσεων, όσον αφορά σε συγκεκριμένες διανοίξεις οδών, καθώς και στις προβλέψεις των διαφόρων επιπέδων σχεδιασμού για την περιοχή και συγκεκριμένα στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωρικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης -ΠΠΧΣΑΑ 2003, το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο-ΠΧΠ (υπό έγκριση). Επί πλέον, το μόλις εγκεκριμένο Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων – ΣΧΟΟΑΠ, προτείνει να υπερισχύσουν οι αυστηρότεροι όροι στις περιοχές Natura , εφόσον τέτοιοι όροι περιληφθούν στην ΕΠΜ.Σημειωτέον, ότι η περιοχή Natura της Αμοργού συμπίπτει με την περιοχή, που συγκαταλέγεται στο πρόγραμμα «ROADLESS — Περιοχές Άνευ Δρόμων και βιώσιμη ανάπτυξη στην Ελλάδα», τοοποίο έχει εκπονηθεί από το εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας του ΠανεπιστημίουΙωαννίνων.
Στο πολύ λεπτομερές έγγραφό της, το οποίο επισυνάπτεται, η ΕΛΛΕΤ τονίζει, ότι η Αμοργός, προϊόν της μακραίωνης αλληλεπίδρασης φύσης και ανθρώπου, όπου καταδεικνύεται η ιδιαίτερησοφία, με την οποία χειρίσθηκαν οι κάτοικοί της τον περιορισμένο φυσικό χώρο και τους πολύτιμους πόρους, είναι και πρέπει να συνεχίσει να είναι ένας αξιοβίωτος τόπος μόνιμης διαβίωσης για διάφορες κοινωνικοοικονομικές πληθυσμιακές ομάδες και γνωριμίας για επιλεγμένους επισκέπτες, που μπορούν να εκτιμήσουν και να διαφυλάξουν τον φυσικό και πολιτιστικό πλούτο της.
Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Θέμα: «Η αναγκαιότητα διαφύλαξης της ακεραιότητας της περιοχής Natura της νήσου Αμοργού από χαράξεις οδών»
Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού έχει επισημάνει ανά καιρούς ότι η Αμοργός
χαρακτηρίζεται από την μοναδικότητα και σπανιότητα των φυσικών πόρων και συστημάτων, το εξαιρετικής αξίας πολιτισμικό περιβάλλον και το εντυπωσιακό ιδιότυπο τοπίο.
Θεωρούμε ότι η ειδική περιβαλλοντική μελέτη οφείλει να προστατέψει κατά το μέγιστο δυνατό τη βιοποικιλότητα της νήσου και το τοπίο και σε συνδυασμό με το ΠΠΧΣΑΑ Νοτίου αιγαίου του 2003 και το ΠΧΠ νοτίου αιγαίου που δεν έχει εγκριθεί -βρίσκεται όμως σε φάση Β1 σε ανάρτηση στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΝ- να συμβάλει στην διατήρηση των οικοτόπων και στον μη κερματισμό του αξιόλογου φυσικού και πολιτιστικού τοπίου.
Θέλουμε να επισημάνουμε την προσοχή που θα πρέπει να δοθεί από την ΕΠΜ στο μόλις εγκεκριμένο ΣΧΟΟΑΠ και ιδιαίτερα στις προτάσεις διανοίξεων νέων οδών. Πιο συγκεκριμένα, στις τρεις προτάσεις διανοίξεων εντός περιοχών Natura 2000:
α)διάνοιξη οδού Ασφονδυλίτης –Χάλαρα
β)περιφερειακή οδός Θολάρια – Λαγκάδα
γ)διάνοιξη οδού Λαγκάδα-Άγιος Ιωάννης Θεολόγος
Ήδη κάποιες υπηρεσίες έχουν απορρίψει ή τοποθετηθεί κατά των διανοίξεων, ενώ κατά τη διαβούλευση της ΣΜΠΕ του ΣΧΟΟΑΠ, πολλές γνωμοδότησαν αρνητικά
Αναλυτικότερα:
1. Η Διεύθυνση ΠΕΧΩΣ Κυκλάδων στη διαβούλευση της ΣΜΠΕ του ΣΧΟΟΑΠ Αμοργού αναφέρει ρητά «να ληφθεί υπόψη στη Σ.Μ.Π.Ε. ότι στη ν. Αμοργό υπάρχουν περιοχές που συγκαταλέγονται σε αυτές του προγράμματος «ROADLESS — Περιοχές Άνευ Δρόμων και βιώσιμη ανάπτυξη στην Ελλάδα», το οποίο έχει εκπονηθεί από το εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων». Επισημαίνοντας ουσιαστικά την σπουδαιότητα της περιοχής Natura2000 (η οποία συμπίπτει με την περιοχή άνευ δρόμων) και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, που θα προκύψουν από τις τρεις προτεινόμενες διανοίξεις. Ακόμα, τονίζει ότι ο ΟΦΥΠΕΚΑ με έγγραφο του (με αρ.πρωτ. 3343/4-4-2022) έχει ζητήσει να λαμβάνονται υπόψη σε κάθε μελέτη τα δεδομένα της μελέτης για την περιοχή άνευ δρόμων σε ό,τι αφορά τους όρους και τους περιορισμούς των χρήσεων γης εντός του Δικτύου «Natura 2000» και των όμορων περιοχών. Τέλος, από την ΔΙΠΕΧΩΣ υπογραμμίζεται επιπλέον η έλλειψη αναφοράς ότι το νησί είναι σημαντικός τόπος για πουλιά και επομένως για κάθε πρόταση είναι αναγκαίο να εξετάζονται οι αντίστοιχες επιπτώσεις.
2. Ειδικότερα για τον δρόμο Ασφονδυλίτη -Χάλαρα η Αρχαιολογική υπηρεσία στο με αρ.πρωτ. 482734/1 1-2-2022 έγγραφο της ανέφερε ότι η χάραξη πρόκειται να περάσει «από ένα αλώβητο και εύθραυστο τοπίο με κίνδυνο να προκαλέσει περιβαλλοντική επιβάρυνση» και ο ΟΦΥΠΕΚΑ Τριπόδων 28, 10558 Αθήνα, ? Τηλ: + 30 210 3225 245, + 30 210 3226 693, Fax +30 210 3225 240 e-mail: elet@ellinikietairia.gr, www.ellet.gr
Μέλος/Member: International Union for Conservation of Nature and Natural Resource (IUCN), Europa Nostra/IBI, European Environment Bureau (EEB), Mediterranean Information Office for the Environment, Culture and Sustainable Development (MIO-ECSDE) (αρ.πρωτ. 4564/17-4-2022 )σημείωσε εκτός των άλλων πως το εν λόγω έργο «θα επιφέρει εκχέρσωση των φυσικών εκτάσεων γης και κατά συνέπεια, υποβάθμιση και κατακερματισμό του οικοσυστήματος». Στο ίδιο έγγραφο μεταξύ άλλων αναφέρει ότι σύμφωνα με νομολογία του ΣΤΕ το οδικό δίκτυο συνδέεται με «την προστασία των γεωσυστημάτων του φυσικού χώρου, τα οποία αποτελούν στοιχείο της εθνικής φυσικής κληρονομιάς(ΣΤΕ 2486,2487/2006 Ολομ,878/2012,395/2014,κ.α.). Έτσι το έργο απορρίφθηκε με το αρ.πρωτ. 30556/342-20-04-2022 έγγραφο της ΔΙΠΕΧΩΣ . Στη συνέχεια, το εν λόγω έργο απορρίφθηκε εκ νέου με το αρ.πρωτ. 155750/2582 στις 15/11/2022. Ένα χρόνο αργότερα (28/12/2023), η ίδια υπηρεσία ενέκρινε αναίτια την ίδια μελέτη. Κατά αυτής της απόφασης η ΕΛΛΕΤ έχει καταθέσει αίτηση ακυρώσεως (Ε565/2024).
Συνεπώς, σας γνωρίζουμε πως η σχετική αδειοδότηση βρίσκεται σε εκκρεμότητα.
3. Η Εφορεία αρχαιοτήτων στα σχόλια της (ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/102625/6905-06-10-2022) για τη ΣΜΠΕ του ΣΧΟΟΑΠ αναφέρει «Ο μεγάλος αριθμός των προστατευόμενων οικισμών και μνημείων, καθώς και ο αστείρευτος, άγνωστος έως σήμερα αλλά υποδεικνυόμενος από επιφανειακά ευρήματα αρχαιολογικός πλούτος του νησιού, επιβάλλει τον αυστηρό και εκτεταμένο έλεγχο προκειμένου να διατηρηθεί κατά το δυνατόν αλώβητο το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον των οικισμών και της υπαίθρου». Ειδικότερα εστιάζει στις επιπτώσεις των δικτύων υποδομών (διανοίξεων δρόμων), «που μπορεί να προκαλέσουν άμεση ή έμμεση βλάβη στους αρχαιολογικούς χώρους, στους προστατευόμενους οικισμούς, στα ιστάμενα μνημεία (κηρυγμένα και μη), στο φυσικό και ανθρωπογενές τοπίο (μονοπάτια, πεζούλες, κελιά, κατοικίες, μύλους, αλώνια, κλπ)» και προσθέτει αναφερόμενη σε συγκεκριμένες χαράξεις «Όσον αφορά τους προτεινόμενους δρόμους, δηλαδή, τον περιφερειακό που θα συνδέει τη Λαγκάδα με τα Θολάρια μέσω της περιοχής Κουρουκλιές, και θα συνεχίζει ως τον Κρούκελο, δεν μας βρίσκει σύμφωνους, διότι πρόκειται για περιοχή παρθένα, χωρίς καθόλου δόμηση και δρόμους, με πλήθος βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων (μονή Θεολόγου στον Κρούκελο, Άγιος Γεώργιος και Αγία Κυριακή στην Επανοχωριανή, Αγ. Βαρβάρα, Σταυρός, κλπ), που είναι προσβάσιμα με παραδοσιακό λιθόστρωτο μονοπάτι. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις θα υποβαθμίσουν το τοπίο, που αποτελεί τον περιβάλλοντα χώρο των μνημείων, αλλά και τα ίδια τα μνημεία». Συνοψίζοντας επισημαίνει «Τέλος, επαναλαμβάνουμε την σύγχρονη τάση περιβαλλοντικής προστασίας με κηρύξεις περιοχών άνευ δρόμων (ΠΑΔ), επισημαίνοντας ότι το ΒΑ τμήμα της Αμοργού αποτελεί ήδη παράδειγμα περιοχής άνευ δρόμων, που έχει διατηρηθεί αναλλοίωτο στους αιώνες και είναι προσβάσιμο -τόσο οι εκτός σχεδίου περιοχές αλλά και οικισμοί της περιοχής όπως ο Στρούμπος- μόνο μέσω του δικτύου των παλιών μονοπατιών».
4. Η ΕΛΛΕΤ επίσης είχε γνωμοδοτήσει επί της ΣΜΠΕ του ΣΧΟΟΑΠ (αρ.πρωτ. ΕΛΛΕΤ 454-12/12/2022).
Στα σχόλια που στάλθηκαν τονίστηκε ότι δεν απαιτείται διασύνδεση των μνημείων αγροτικής
κληρονομιάς και με οδικούς άξονες (διανοίξεις που προτείνει το ΣΧΟΟΑΠ) -πέραν των υπαρχόντων μονοπατιών- και επιπλέον ότι «το δίκτυο των νέων οδικών αξόνων που προτείνονται από τη μελέτη είτε ως άξονες για πρόσβαση σε παραλίες είτε ως αγροτικό δίκτυο θα έχει μόνο δυσμενείς επιπτώσεις για το νησί. Χαρακτηριστικό είναι ότι αρκετοί από τους προτεινομένους οδικούς άξονες δεν αιτιολογούν το σημείο απόληξή τους. Ακόμη είναι απαραίτητο να προταθούν ισχυρά κίνητρα προώθησης της καλλιέργειας σε ζώνη γεωργικής γης με παράλληλα μέτρα προστασίας ώστε να υπάρχει πιθανότητα αναζωογόνησης της και η πρόσβαση να εξεταστεί σε συνδυασμό με την επιδιωκόμενη κατάσταση. Δεν είναι επιθυμητή η διάνοιξη οδών, χωρίς τα προαναφερόμενα μέτρα και χωρίς αιτιολογημένες προεκτιμώμενες μετακινήσεις προέλευσης προορισμού… Στην Αιγιάλη, υπερέχει η προστασία του τοπίου από διανοίξεις οδών, δεδομένου ότι προτείνεται να συμπεριληφθεί στις εκτάσεις προστασίας ως «απάτητων βουνών». Άλλωστε δεν θα υπάρχει απαίτηση κίνησης μεγάλου αριθμού οχημάτων αν εφαρμοστούν μέτρα περιορισμού της κίνησής τους στο νησί».
Τριπόδων 28, 10558 Αθήνα, ? Τηλ: + 30 210 3225 245, + 30 210 3226 693, Fax +30 210 3225 240 e-mail: elet@ellinikietairia.gr, www.ellet.gr
Μέλος/Member: International Union for Conservation of Nature and Natural Resource (IUCN), Europa Nostra/IBI, European
Environment Bureau (EEB), Mediterranean Information Office for the Environment, Culture and Sustainable Development (MIO-ECSDE)
5. Η ομάδα μελέτης του ΣΧΟΟΑΠ σε έγγραφο της προς την ΔΙΠΑ του ΥΠΕΝ (ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/76177/5149-21-07-2022) αναγράφει δεν θα υπάρχουν επιπτώσεις από την κατασκευή νέων οδικών αξόνων δεδομένου ότι στην πλειοψηφία τους δεν διασχίζουν προστατευόμενες περιοχές και επαναλαμβάνει ότι δεν θα υπάρχουν επιπτώσεις στα είδη ορνιθοπανίδας δεδομένου ότι δεν καταληφθούν περιοχές με ειδικό καθεστώς προστασίας.
Επισημαίνουμε ότι η όλη πρόταση είναι αναληθής. Στη συνέχεια και χωρίς στοιχεία (η ομάδα
μελέτης), προσθέτει ότι ενδεχομένως ο ήπιος τουρισμός να έχει θετικές επιπτώσεις στη
βιοποικιλότητα. Ακόμα, η μελετητική ομάδα επιφυλάσσεται για την επαρκή προστασία των
περιοχών natura2000 οι οποίες χαρακτηρίζονται από το ΣΧΟΟΑΠ ως ΠΕΠ και αναφέρει ότι το τελικό καθεστώς προστασίας σε αυτές θα πρέπει να διαμορφωθεί με την θεσμοθέτηση του καθεστώτος προστασίας των περιοχών Natura 2000 από την ειδική περιβαλλοντική μελέτη. Έτσι δίνει προτεραιότητα στην ειδική περιβαλλοντική μελέτη. Πιο συγκεκριμένα, καταλήγει «Στις περιοχές όπου τα προτεινόμενα από το ΣΧΟΟΑΠ μέτρα είναι λιγότερο αυστηρά από αυτά που θα προταθούν από τις διαδικασίες του καθεστώτος θεσμοθέτησης των περιοχών Natura 2000, θα ισχύουν τα τελευταία.»
Όσον αφορά στο Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο:
Η κατεύθυνση είναι «ενσωμάτωση της προστασίας του περιβάλλοντος και του τοπίου σε όλες τις επιμέρους πολιτικές με χωρική διάσταση», ενώ κινδύνους διαπιστώνει από τη συρρίκνωση του παραγωγικού αγροτικού χώρου και τη σπίλωση του τοπίου. Σημαντικό πρόβλημα θεωρεί τον «χαμηλό βαθμό προώθησης και ολοκλήρωσης θεσμικών διαδικασιών…κυρίως όσων αφορούν προστασία γεωργικής γης, φυσικών και πολιτισμικών πόρων, κατοχύρωση/διαχείρισηπροστατευόμενων περιοχών, διατήρηση και ανάδειξη τοπίου». Θεωρεί απαραίτητο «να ελαχιστοποιηθούν τα προβλήματα της μονόπλευρης εξάρτησης της ανάπτυξης του χώρου του Νοτίου Αιγαίου αποκλειστικά από τον Τουρισμό» και να αναδειχθεί το μοναδικής πολιτισμικής ταυτότητας όσο και του φυσικού πλούτου τοπίο που συγκροτείται από ένα πλούσιο δίκτυο αξιόλογων οικοτόπων που συνθέτουν την ιδιαίτερη εικόνα της περιοχής. Επισημαίνει ότι δεδομένου ότι ο τουρισμός θα εξακολουθήσει να αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα θα πρέπει σε κάθε σχετική δραστηριότητα να συνεκτιμάται το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και προσθέτει ότι απαιτείται η μεταστροφή του επικρατούντος μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης.
Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι «η μοναδικότητα και σπουδαιότητα της φυσικής και πολιτισμικής
κληρονομιάς παρέχει τις προϋποθέσεις για την προσέλκυση του διεθνούς επιστημονικού και
ερευνητικού ενδιαφέροντος στο πεδίο της υποδειγματικής αειφορικής διαχείρισης και την
ισχυροποίηση της ακτινοβολίας του χώρου του Ν. Αιγαίου ως “κοιτίδας πολιτισμού”».
Συμπληρώνει ότι «Στα θετικά κρίνεται το γεγονός ότι υπάρχει σημαντικό ποσοστό παραλιών που παραμένουν ακόμη απροσπέλαστες στο ευρύ κοινό (κυρίως όσες δεν διαθέτουν οδική πρόσβαση) και διατηρούνται, σε ένα βαθμό αναλλοίωτες». Προτείνει περιορισμό-αποκλεισμό της δόμησης εκτός σχεδίου εκτός αυτής που συνδέεται με την γεωργική δραστηριότητα. Προτείνει ακόμη ότι η προστασία της σπίλωσης του τοπίου «θα πρέπει να προωθηθεί στα υπό εξέλιξη (σε φάση θεσμοθέτησης ή εκπονούμενα) και θεσμοθετημένα ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ, Πολεοδομικές Μελέτες, Μελέτες Αναπλάσεων (π.χ. παράκτιων μετώπων), ακόμη και στον περισσότερο περιβαλλοντικά προσανατολισμένο χωρικό σχεδιασμό (π.χ. ΖΟΕ, ΕΠΜ)». Τέλος προσθέτει ότι η ελκυστικότητα αυτών των νησιών έγκειται στη διαφοροποίηση του τουριστικού προτύπου, με έμφαση στην ανάδειξη των συνιστωσών του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και κατατάσσει το ορεινό τοπίο της Αμοργού σε βαθμίδα αξιολόγησης ως «Εθνικής Εμβέλειας».
Τριπόδων 28, 10558 Αθήνα, Τηλ: + 30 210 3225 245, + 30 210 3226 693, Fax +30 210 3225 240 e-mail: elet@ellinikietairia.gr, www.ellet.gr
Μέλος/Member: International Union for Conservation of Nature and Natural Resource (IUCN), Europa Nostra/IBI, European
Environment Bureau (EEB), Mediterranean Information Office for the Environment, Culture and Sustainable Development (MIO-ECSDE)
Συμπληρώνουμε ότι κατά του ΣΧΟΟΑΠ έχουν κατατεθεί προσφυγές από ιδιώτες κατοίκους του νησιού το φθινόπωρο του 2023. Θεωρούμε ότι έργα που προτείνονται από το ΣΧΟΟΑΠ σε περιοχές που από την ειδική περιβαλλοντική μελέτη προωθείται αυστηρό καθεστώς προστασίας οφείλουν να επανεξεταστούν. Τούτο σημαίνει ότι α)με αναθεώρηση του ΣΧΟΟΑΠ ή με σημειακή τροποποίηση μπορούν να ενσωματωθούν οι
όροι προστασίας της ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης. β) το υπό εκπόνηση ΤΠΣ του Δήμου Αμοργού το οποίο έχει προθεσμία περάτωσης τον Δεκέμβριο του 2025 θα αξιολογήσει εκ νέου τα δεδομένα και θα καταλήξει σε νέες προτάσεις.
Συμπερασματικά τονίζουμε ότι η Αμοργός, προϊόν της μακραίωνης αλληλεπίδρασης φύσης και
ανθρώπου, όπου καταδεικνύεται η ιδιαίτερη σοφία με την οποία χειρίσθηκαν οι κάτοικοί της τον περιορισμένο φυσικό χώρο και τους πολύτιμους πόρους, είναι και πρέπει να συνεχίσει να είναι ένας αξιοβίωτος τόπος μόνιμης διαβίωσης για διάφορες κοινωνικοοικονομικές πληθυσμιακές ομάδες και για επιλεγμένους επισκέπτες που μπορούν να εκτιμήσουν και να διαφυλάξουν τον φυσικό και πολιτιστικό
πλούτο της.
