Οι Ελληνες εβραίοι κρατούμενοι στο Αουσβιτς είχαν μια «μοναδική μοίρα», έζησαν μια «κόλαση επί της Γης» και οι ιδιαιτερότητές τους ελαχιστοποίησαν τις πιθανότητες επιβίωσής τους, ενώ η ιστορία τους παρέμεινε άγνωστη για χρόνια, τόνισε ο καθηγητής Εβραϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και επικεφαλής ιστορικός στο Ινστιτούτο για το Ολοκαύτωμα «Shem Olam» του Ισραήλ, Gideon Greif.
Η τοποθέτηση του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τέξας έγινε κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Πηλιχού, υπό τον τίτλο «Αουσβιτς – Ελληνες – Αριθμός Μελλοθανάτου», στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
«Οι Ελληνες εβραίοι κρατούμενοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, είχαν διάφορα στοιχεία που τους κάνουν μοναδικούς και διαφορετικούς σε σχέση με όλους τους άλλους κρατούμενους, είχαν μια μοναδική μοίρα. Εζησαν μια κόλαση επί της Γης».
«Για να μπορέσουν να επιβιώσουν θα έπρεπε να μιλούν γερμανικά, πολωνέζικα – και τα γίντις θα βοηθούσαν – αλλά μιλούσαν μόνο ελληνικά ή Λαντίνο. Αυτό τους απομόνωνε από τους άλλους κρατουμένους και δε μπορούσαν να μιλήσουν ούτε με τους Γερμανούς φρουρούς. Δε μπορούσαν να εκτελέσουν τις διαταγές, κι αυτό τους έβαζε σε μεγάλο κίνδυνο. Είχαν διαφορετική νοοτροπία και προκαλούσαν την κτηνώδη αντιμετώπιση από τους φρουρούς. Δε καταλάβαιναν τους άγραφους νόμους του στρατοπέδου, τις συνθήκες, ήταν άνθρωποι φιλικοί, έπρεπε να είσαι πονηρός για να επιβιώσεις στο Αουσβιτς. Ελαχιστοποίησαν έτσι τις δυνατότητες τους να επιβιώσουν» είπε ο κ. Gideon Greif και πρόσθεσε:
«Η έκδοση αυτή είναι μια θετική συνεισφορά στην μνήμη των Ελλήνων εβραίων που υπέφεραν τόσο πολλά μαρτύρια και εκτελέστηκαν από τους ναζί. Οι εβραίοι της Ελλάδας αξίζουν μια τέτοια γραπτή πηγή και μια τέτοια ιστορική τεκμηρίωση γιατί έτσι δε θα τους ξεχάσουν εύκολα».
«Επί χρόνια ήταν πλήρης η άγνοια για τους Ελληνες εβραίους στην ιστορία. Ηταν σχεδόν άγνωστη η ελληνική παρουσία στο Μπιρκενάου. Ακόμη και μορφωμένοι άνθρωποι αγνοούν αυτή την πτυχή της ιστορίας, αυτή η πτυχή προκαλεί αυτή την αφόρητη αδικία. Βρισκόμαστε, εδώ, με τον Πηλιχό για να τη διορθώσουμε» είπε ο κ. Gideon Greif.
«Η Τελική Λύση στην Ελλάδα οδήγησε στην πλήρη καταστροφή της ελληνικής εβραϊκής κοινότητας που ανθούσε στην Ελλάδα για πολλές γενιές. Μέσα σε λίγους μήνες εξολοθρεύτηκε όλη η κοινότητα», συνέχισε ο κ. Gideon Greif και σημείωσε:
«Η έκδοση αυτή αποτελεί ένα ορόσημο και απόδοση μνήμης στους άνδρες, τις γυναίκες και τα παιδιά που εξοντώθηκαν γιατί γεννήθηκαν εβραίοι. Ο Γιώργος Πηλιχός θέλει να μειώσει αυτό το κενό που υπάρχει στην ελληνική ιστοριογραφία, εμπλουτίζει τη γνώση για τους Ελληνες εβραίους στο Αουσβιτς και μας αποκαλύπτει τι συνέβη, στο διάστημα μεταξύ 1943 και 1945, στο Αουσβιτς. Τον ευγνωμονούμε γιατί εκπροσωπεί τη φωνή χιλιάδων Ελλήνων εβραίων που δε μπορούν να μιλήσουν, παραμένουν σιωπηλοί, ο συγγραφέας είναι η φωνή τους».
Από την πλευρά του, ο επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στη Διεθνή Συμμαχία για τη μνήμη του Ολοκαυτώματος και Ειδικός Γραμματέας Πολιτιστικής και Θρησκευτικής Διπλωματίας, Ευστάθιος Λιανός Λιάντης, επισήμανε τη δομή του βιβλίου του Γ. Πηλιχού, των ενοτήτων του, τα στοιχεία που παρουσιάζονται για τα τάγματα θανάτου, τη δομή του Αουσβιτς, την οργανωτική λειτουργία του, τα έγγραφα για την «Τελική Λύση», τα αρχεία με τα στοιχεία των θυμάτων, κ.ά.
«Σύμφωνα με τα αρχεία του Αουσβιτς, έφτασαν εκεί, 55.577 άνθρωποι από διάφορες περιοχές της χώρας. Από αυτούς, 42.561 θανατώθηκαν αμέσως μόλις έφτασαν στο στρατόπεδο. Από τους 13.016 που κρίθηκαν ικανοί για δουλειά επέζησαν γύρω στους 1.800, όπως δείχνουν οι αριθμοί εισαγωγής και οι αριθμοί βραχίονα που έδωσε το στρατόπεδο» τόνισε ο κ. Λιανός Λιάντης.
Στην ιστορία του ηρωικού μητροπολίτη Ζακύνθου, επί κατοχής, ο οποίος αρνήθηκε να δώσει έστω ένα όνομα, «παρά μόνο το δικό του», στη λίστα των εβραίων κατοίκων του νησιού που του ζήτησαν οι δυνάμεις κατοχής, αναφέρθηκε ο μητροπολίτης Δωδώνης Χρυσόστομος.
Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος της Ζακύνθου τη διηγήθηκε ο ίδιος στον σημερινό μητροπολίτη Δωδώνης, όταν σε ηλικία δεκαπέντε χρονών ο τελευταίος πήγε στο νησί ως κλητήρας στη μητρόπολη.
«Η μικρά Ζάκυνθος έχει μηδέν θύματα στο Αουσβιτς» είχε πει ο τότε μητροπολίτης Ζακύνθου στον σημερινό μητροπολίτη Δωδώνης. «Ολοι προσπάθησαν εκείνη την εποχή, άλλοι πολύ, άλλοι λιγότερο, όμως ο Χρυσόστομος για όλους. Γλύτωσε τους εβραίους της Ζακύνθου, διακόσιους εξήντα περίπου» πρόσθεσε ο μητροπολίτης Δωδώνης.
Ανέφερε μάλιστα ότι ο κατοχικός Δήμαρχος του νησιού ζήτησε από τον μητροπολίτη Χρυσόστομο – όταν του εξομολογήθηκε την πρόθεση του – να προσθέσει και το δικό του όνομα κάτω από αυτό του μητροπολίτη σε αυτή τη λίστα, παρότι ο Δήμαρχος ήταν διορισμένος από την κατοχική κυβέρνηση.
«Σεβασμιότατε, μου επιτρέπετε να βάλω και εγώ τη δική μου υπογραφή;» τον είχε ρωτήσει ο Δήμαρχος. «Βεβαίως, Λουκά μου» είχε αποκριθεί ο ηρωικός δεσπότης.
«Ας ακούσουμε το μήνυμα του Πατριάρχη μας» κατέληξε ο μητροπολίτης Δωδώνης , παραπέμποντας στο βιντεοσκοπημένο μήνυμα του κ. Βαρθολομαίου που είχε προβληθεί νωρίτερα και την τοποθέτηση του κατά του ρατσισμού και του φυλετισμού και χαιρέτισε στα εβραϊκά το κοινό.
Μιλώντας για το έργο του, ο επιμελητής και συγγραφέας της έκδοσης Γιώργος Πηλιχός υπογράμμισε ότι η ιδέα ξεκίνησε όταν ως υπουργός Εξωτερικών, η Ντόρα Μπακογιάννη του ανέφερε ότι είχε παραχωρηθεί στο ελληνικό κράτος το μπλοκ 18 του Αουσβιτς για να στεγάσει εκεί μια έκθεση μνήμης. «Ας κάνουμε ένα λεύκωμα» της πρότεινε ο κ. Πηλιχός.
Από τότε, το 2007 και μετά το πέρας της υπουργικής θητείας της κυρίας Μπακογιάννη, ο συγγραφέας συνέχισε να εργάζεται αναζητώντας αρχεία, στοιχεία, επισκεπτόμενος πολλές φορές το Αουσβιτς και αναζητώντας στοιχεία σε μουσεία στις ΗΠΑ, στη Γερμανία, στη Θεσσαλονίκη, κ.ά.
«Το έργο δε θα είχε ολοκληρωθεί χωρίς την πνευματική και ηθική συμπαράσταση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, την εμπιστοσύνη του τότε προέδρου του ΚΙΣ, Μωυσή Κωνσταντίνη και τώρα, δέκα χρόνια μετά, με την καθοριστική συμβολή του υπουργού Ψηφιακής Πολιτικής, Επικοινωνιών και Ενημέρωσης, Νίκου Παππά, τη χρηματοδότηση των ΕΛΤΑ και τη σύμφωνη γνώμη του Λεό Σαλτιέλ, του τωρινού προέδρου του ΚΙΣ» είπε ο κ. Πηλιχός.
«Θέλω να δείξω τι κάνει ο άνθρωπος στον άνθρωπο. Τα διδάγματα δεν είναι μονοσήμαντα για τον άνθρωπο και τη συμπεριφορά του. Αφορούν όλη την κοινωνία, πόσο συμμετέχει, πόσο και πώς κινητοποιείται, πόσο αντιστέκεται» συνέχισε ο κ. Πηλιχός και κατέληξε: «Τα μηνύματα αυτά είναι επίκαιρα και στις μέρες μας».
Μηνύματα διατήρησης ιστορικής μνήμης και χρησιμοποίησης της ως «ανάχωμα» ενάντια στην αναβίωση ιδεολογιών και πρακτικών ρατσισμού και φυλετισμού
Μηνύματα για την ανάγκη διατήρησης της ιστορικής μνήμης και χρησιμοποίησης της ως «ανάχωμα» και «εργαλείο» ενάντια στην αναβίωση ιδεολογιών και πρακτικών ρατσισμού και φυλετισμού, έστειλαν κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Πηλιχού, με τίτλο: «ΑΑουσβιτς – Ελληνες – Αριθμός Μελλοθανάτου», στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Ο υφυπουργός Εξωτερικών, Ιωάννης Αμανατίδης, σε γραπτό του μήνυμα, τόνισε ότι η σημερινή ελληνική κυβέρνηση, με την υπογραφή ΠΔ, το 2017, άνοιξε νομοθετικά το δρόμο για την δημιουργία Μουσείου Ολοκαυτώματος, κοντά στον τόπο του μαρτυρίου των Θεσσαλονικέων Εβραίων, στον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό.
«Η Θεσσαλονίκη εκπληρώνει ένα ιστορικό της χρέος και γίνεται η τρίτη ευρωπαϊκή πόλη η οποία θα διαθέτει Μουσείο Ολοκαυτώματος, μετά το Βερολίνο και το Παρίσι, ενώ αντίστοιχα κέντρα λειτουργούν στις ΗΠΑ και το Ισραήλ» τόνισε ο κ. Αμανατίδης.
«Μια φωνή που θα λειτουργήσει ως ασπίδα για τη Δημοκρατία, διδάσκοντας και αφυπνίζοντας ταυτόχρονα τις επόμενες γενιές» συνέχισε ο κ. Αμανατίδης και πρόσθεσε: «Για να μην ξεχάσουμε ποτέ, για να έχουμε πάντα μέσα μας τον άνθρωπο, ως υπέρτατη αξία».
Η πρέσβειρα του Ισραήλ στην Ελλάδα, Ιρίτ Μπεν-Αμπα, σε γραπτό της μήνυμα, ευχαρίστησε προσωπικά τον υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής, Νίκο Παππά, για την έκδοση της έρευνας, και συνολικά την κυβέρνηση για τις πρωτοβουλίες της, να παρουσιάσει την έκδοση στη Θεσσαλονίκη, παραμονή της ημέρας διεθνούς μνήμης του Ολοκαυτώματος, καθώς και για τις εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες της, ώστε να αναδειχθεί σωστότερα η πλευρά αυτή της ιστορίας. «Πρόκειται για πολύ σημαντικές μέτρα για την «καταπολέμηση του ρατσισμού του αντισημιτισμού» υπογράμμισε η κ. Ιρίτ Μπεν-Αμπα.
«Σε ευχαριστώ, Νίκο (Παππά) και εσένα και τον πρωθυπουργό κ. Τσίπρα, για τις προσπάθειες σας» τόνισε η πρέσβειρα του Ισραήλ. Ευχαρίστησε, επίσης, τον πρόεδρο της Βουλής, Νίκο Βούτση, τον υπουργό Παιδείας, Κώστα Γαβρόγλου και τον επιμελητή του έργου Γιώργο Πηλιχό. Η κ. Ιρίτ Μπεν-Αμπα πρόσθεσε ότι ««ως κόρη, πατέρα που επιβίωσε από το Ολοκαύτωμα» αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στις «προσωπικές ιστορίες των ατόμων που επιβίωσαν της εξόντωσης».
«Αυτές οι μαρτυρίες είναι πραγματική, αρχική, ιστορική τεκμηρίωση που θα παραμείνει στο μέλλον όταν οι επιβιώσαντες δε θα υπάρχουν πλέον μεταξύ μας» τόνισε, στο μήνυμα της, η κ. Ιρίτ Μπεν-Αμπα.
«Ελπίζουμε τέτοιου είδους δουλειές κοπιώδεις, ουσιαστικής έρευνας και αρτιότητας όπως του Γιώργου Πηλιχού να μας βοηθούν να μη ξεχάσουμε ποτέ τι ήταν το Αουσβιτς και τι σημαίνει για την παγκόσμια ιστορία, αλλά και να μην ξαναζήσουμε ποτέ και πουθενά αυτό που πέρασαν οι γονείς μας» τόνισε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαβίδ Σαλτιέλ, ενώ ο πρώην πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, Μωυσής Κωνσταντίνης, πρόσθεσε μεταξύ άλλων: «Το βιβλίο, του Γ. Πηλιχού καθίσταται σημαντικό καθώς παρουσιάζει με συνδυαστική πληρότητα, το πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος, εάν, απαίδευτος, αφεθεί στην ρητορική του μίσους».
«Σημαντική ψηφίδα μνήμης σε μια ιδιαίτερα σκοτεινή πτυχή της ανθρώπινης ιστορίας» χαρακτήρισε την έκδοση, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης. «Αποτυπώνεται το μέγεθος του εγκλήματος που συντελέστηκε από τους ναζί και ταυτόχρονα αναδεικνύεται ταυτόχρονα η ανθρωπογεωγραφία των Ελλήνων εβραίων» συνέχισε ο κ. Μπουτάρης, επισημαίνοντας ότι είναι «ακόμη επίκαιρο, καθώς βλέπουμε σε όλη την Ευρώπη να αναδύονται ναζιστικά μορφώματα» και τόνισε: «Θα πρέπει όλοι να εντείνουμε τις προσπάθειες μας για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, που αποτελεί και το σημαντικότερο όπλο μας απέναντι στο φασισμό».
«Ως Δήμαρχος αυτής της πόλης είμαι ικανοποιημένος που φέρνετε στην επιφάνεια την ιστορική μνήμη αυτής της πόλης. Και είμαστε ακόμη στην αρχή» είπε ο κ. Μπουτάρης.
«Η Θεσσαλονίκη έχει πολλά να κερδίσει αναγνωρίζοντας το παρελθόν της» τόνισε ο πρόεδρος της διακομματικής κοινοβουλευτικής επιτροπής για τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Τριαντάφυλλος Μηταφίδης. Χαρακτήρισε «αδικαίωτο», το αίτημα, «η ανάδειξη της ιστορίας της κατοχής να συνδυαστεί με την υλική αποκατάσταση των θυμάτων του ναζισμού από το σύγχρονο γερμανικό κράτος» και μεταξύ αυτών, έφερε ως παράδειγμα τα «λύτρα», που κατέβαλε τότε η ισραηλιτική κοινότητα της Θεσσαλονίκης, προς τις δυνάμεις κατοχής, για να γλυτώσει τα άρρενα μέλη της από την εξοντωτική, καταναγκαστική εργασία.
«Μια τέτοια χειρονομία, θα αποτελέσει πράξη ιστορικής δικαιοσύνης, αλλά και ανάχωμα πολιτικό όπλο απέναντι στους θιασώτες του ναζισμού και του ρατσισμού, απέναντι στον ιστορικό αναθεωρητισμό, που εξισώνει τους θύτες με τα θύματα, τους δοσίλογους με αυτούς που αντιστάθηκαν στο φασισμό».
Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής διευθυντής του Κρατικού Μουσείου του ΑΑουσβιτς – Μπιργκενάου, Andrzej Kacorzyk, επεσήμανε τη σημερινή λειτουργία και επίδραση που έχει ο χώρος της θλιβερής αυτής μνήμης στους επισκέπτες του και υπογράμμισε: «Χιλιάδες επισκέπτες μαθαίνουν για τον τρόμο, «ακούνε» τις φωνές των θυμάτων, τις μαρτυρίες τους για τα εγκλήματα των ναζιστών γερμανών και όλων εκείνων που υπέφεραν οι εβραίοι, οι ρώσοι, αιχμάλωτοι πολέμου. Υπάρχουν πολλά σημεία που μας υπενθυμίζουν για την τραγική μοίρα των Ελλήνων, χάρτες, τα εισιτήρια του τρένου που τυπώθηκαν για να μεταφερθούν και το μπλoκ, όπου έκαναν πειράματα κατά των κρατουμένων, μεταξύ αυτών και γυναικών από την εβραϊκή κοινότητα. Και τέλος, το πιο σημαντικό, έχουν μείνει τα ερείπια των κρεματορίων».
«Σήμερα είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ τα μέρη στη Θεσσαλονίκη που συνδέονται με την ιστορία του ολοκαυτώματος, μεταξύ άλλων το σταθμό από όπου ξεκίνησαν τα τρένα για το Αουσβιτς» είπε ο κ. Kacorzyk και πρόσθεσε: «Τέτοια μέρη κλαίνε και μας θυμίζουν την τραγωδία των ευρωπαίων εβραίων. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους επιβιώσαντες, τον συγγραφέα. Η έκδοση αφιερώνεται στους Ελληνες που θανατώθηκαν στο Αουσβιτς, όχι μόνο ως ιστορική τεκμηρίωση, αλλά ως πρόσκληση σε ένα κόσμο ελευθερίας, αξιοπρέπειας και σεβασμού».
Η έκδοση του βιβλίου έγινε με τη συμβολή των Ελληνικών Ταχυδρομείων Α.Ε. Η πρόεδρος της διοίκησης των ΕΛΤΑ Α.Ε., Ευφροσύνη Σταυράκη, εξήγησε γιατί τα ΕΛΤΑ εξέδωσαν αυτήν την έρευνα.
«Είναι χρέος των ΕΛΤΑ να αφουγκράζονται, να δρουν, να δημιουργούν. Να αφουγκράζονται την αγωνία για μια καλύτερη μέρα την ανησυχία για την απόδοση του δίκαιου. Με λίγα λόγια, το μέρισμα που μας αντιστοιχεί για να μην εφησυχάσουμε. Ωστε να αφυπνιστούμε» είπε η κ. Σταυράκη.
«Τα πραγματικά γεγονότα ανήκουν σε εκείνα τα μεγέθη, που δε χωρούν στο νου μας» συνέχισε η κ. Σταυράκη. «Είναι γροθιά στο στομάχι και τροφή για τη μνήμη, αυτή η καταγραφή των γεγονότων. Μια γροθιά, που σήμερα έχει μεγαλύτερη αξία, καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει σε κάθε γωνιά της την αναβίωση των νεοναζιστικών μορφωμάτων». «Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, σε ετοιμότητα προκειμένου να αντιμετωπίσουμε κάθε τέτοιο μόρφωμα» πρόσθεσε η κ. Σταυράκη και συνέχισε: «Κάθε λέξη, που γράφεται για το ναζιστικό έγκλημα είναι ένα όχημα για να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτό που διαπράχθηκε τότε. Με τη μνήμη, λοιπόν, με αυτή για όπλο θα παλέψουμε. Είναι ο μοναδικός σύμμαχος που έχουμε κατά των τεράτων. Για αυτό και τούτο το βιβλίο έχει υπεροχή. Για αυτό και έχει σπουδαίο ρόλο να επιτελέσει. Για αυτό τα ΕΛΤΑ είχαν χρέος να συμβάλλουν σε αυτή την έκδοση».
Φ. Γρηγοριάδης
