Ομιλία του Διοικητή ΤτΕ σε εσπερίδα της Eurobank και του Οικονομικού Πανεπιστημίου
Σημαντική διόγκωση της παραοικονομίας την περίδο της κρίσης δείχνουν τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Οπως ανέφερε ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας μιλώντας σε εκδήλωση για το παρόν και το μέλλον της αποταμίευσης στην Ελλάδα, που διοργάνωσε η Εurobank και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών η παραοικονομία διογκώθηκε σημαντικά κατά την περίοδο της κρίσης, από 15% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο το 2000 – 2009 σε 26% του ΑΕΠ το 2015. Κατά την ίδια περίοδο παρατηρείται σημαντική μείωση του ποσοστού αποταμίευσης. Η αποταμίευση των νοικοκυριών σημείωσε κατακόρυφη πτώση κατά τη διάρκεια της κρίσης, από 9% του διαθέσιμου εισοδήματος το 2009, σε αρνητική αποταμίευση -4% του διαθέσιμου εισοδήματος το 2022. Αντίθετα, στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) η αποταμίευση των νοικοκυριών έχει σταθεροποιηθεί σε περίπου 13% του διαθέσιμου εισοδήματος από το 2011 και έπειτα.
Η μείωση των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών αποτυπώνεται και στη σημαντική μείωση των χρηματοοικονομικών επενδύσεων των νοικοκυριών. Συγκεκριμένα, οι χρηματοοικονομικές επενδύσεις των νοικοκυριών (σε καταθέσεις, μετρητά, μετοχές, ομόλογα και άλλα επενδυτικά προϊόντα) μειώθηκαν από 22 δισ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο την περίοδο 2007 – 2009 σε αποεπένδυση ύψους 6,3 δισ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο την περίοδο 2012 – 2019, ενώ, λόγω της οικονομικής και πολιτικής αβεβαιότητας, με τη μείωση των χρηματοοικονομικών επενδύσεων τα νοικοκυριά έστρεψαν τις αποταμιεύσεις τους στο εξωτερικό.
Οπως υπογράμμισε ο κύριος Στουρνάρας η Ελλάδα θα πρέπει να εφαρμόσει πολιτικές ενίσχυσης της εθνικής αποταμίευσης (κατά περίπου 9 ποσ.μον. του ΑΕΠ ), προκειμένου να διατηρήσει τόσο την εξωτερική όσο και τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και να καλύψει το σημαντικό επενδυτικό κενό. Σε κάθε περίπτωση όπως είπε, δεδομένου του σημαντικού μεριδίου της αποταμίευσης των νοικοκυριών στις εθνικές αποταμιεύσεις και της σημαντικής απόκλισης από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, θα πρέπει κυρίως να ληφθούν μέτρα ενίσχυσης της αποταμίευσης των νοικοκυριών και του ιδιωτικού τομέα εν γένει.
Τέλος, όπως υποστήριξε ο διοικητής της ΤτΕ η δημιουργία του πέμπτου τραπεζικού πυλώνα, θα οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων προθεσμίας ενθαρρύνοντας τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών.
Μελέτη το παρόν και το μέλλον της αποταμίευσης στην Ελλάδα
Η Eurobank παρουσίασε μελέτη με θέμα Η ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ή γιατί δεν αποταμιεύουμε), που εκπονήθηκε από τους καθηγητές του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και χρηματοδοτήθηκε από την Eurobank.
Οι λόγοι για τους οποίους η Ελλάδα παρουσιάζει τη χαμηλότερη εθνική αποταμίευση ως ποσοστό του ΑΕΠ από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, καθώς και από όλες τις ανεπτυγμένες χώρες και συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής, εξετάστηκαν σε συζήτηση που είχαν οι τρεις συγγραφείς της έρευνας, Καθηγητές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Σαράντης Καλυβίτης, κα Μαργαρίτα Κατσίμη και κ. Θωμάς Μούτος, με συντονιστή τον Επικεφαλής Οικονομολόγο του Ομίλου Eurobank, κ. Τάσο Αναστασάτο. Στα αίτια περιλαμβάνονται δομικά χαρακτηριστικά της οικονομίας, όπως το υψηλό ποσοστό αυτοαπασχόλησης και ιδιοκατοίκησης, οι υψηλές δαπάνες στέγασης και, προ κρίσεως, το υψηλό ποσοστό αναπλήρωσης συντάξεων που αποθάρρυνε την προληπτική αποταμίευση. Στις προτάσεις πολιτικής που διατυπώνονται στην έρευνα συγκαταλέγονται δημοσιονομικά ουδέτερες φορολογικές παρεμβάσεις, καθώς και μια σειρά προτάσεων για τη βελτίωση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού μέσω της παροχής πληροφόρησης και εκπαίδευσης και συμπεριφορικές προσεγγίσεις για την ενθάρρυνση της συμμετοχής σε πρόσθετα συνταξιοδοτικά προγράμματα.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank κ. Φωκίων Καραβίας, ανέφερε: «Εχω επανειλημμένα υποστηρίξει ότι απόλυτη προτεραιότητα για την οικονομία μας στην παρούσα φάση είναι οι επενδύσεις. Προϋπόθεση, όμως, για να διατηρηθεί μια επενδυτική δυναμική είναι να αξιοποιηθούν όλες οι πηγές χρηματοδότησής της. Η συγκυρία είναι θετική για την εισροή ξένων κεφαλαίων στη χώρα. Ταυτόχρονα, όμως, χρειάζεται να αυξηθεί το επίπεδο της αποταμίευσης, ώστε οι επενδύσεις να χρηματοδοτούνται και από εγχώριους πόρους, που προσφέρουν αφενός ανθεκτικότητα απέναντι σε πιθανές εξωγενείς διαταραχές και αφετέρου επανεπένδυση των αποδόσεων στην Ελλάδα και διατήρηση ενός ενάρετου επενδυτικού κύκλου. Από αυτή την οπτική, η ενίσχυση της κουλτούρας αποταμίευσης, στην οποία η Eurobank συμβάλλει και ως διάδοχος του ιστορικού Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, είναι κρίσιμη για την μακροπρόθεσμη μετάβαση της χώρας σε ένα υγιές, ανθεκτικό και βιώσιμο παραγωγικό πρότυπο.». Χαιρετισμούς απηύθυναν ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κ. Κωστής Χατζηδάκης και ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, κ. Γιάννης Στουρνάρας, παρουσία της Διοίκησης της Τράπεζας, εκπροσώπων της ακαδημαϊκής κοινότητας και φορέων.
Στο χαιρετισμό του ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κ. Κωστής Χατζηδάκης, μεταξύ άλλων δήλωσε: «Το φαινόμενο της χαμηλής αποταμίευσης στην Ελλάδα δεν είναι σημερινό. Ακόμα και πριν την οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας αποταμιεύαμε λιγότερο από τις άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες – αλλά και σε σχέση με χώρες που έχουν χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο. Χρειάζεται λοιπόν μια συνολική στρατηγική ενίσχυσης της αποταμίευσης των νοικοκυριών: Με διασφάλιση ενός εύρωστου και ανταγωνιστικού τραπεζικού συστήματος και αποτελεσματική λειτουργία της κεφαλαιαγοράς. Με ανάπτυξη κεφαλοποιητικών συνταξιοδοτικών συστημάτων υψηλών αποδόσεων. Με παροχή φορολογικών και άλλων κινήτρων προς τους αποταμιευτές – υπενθυμίζω την κατάργηση του φόρου στα έντοκα γραμμάτια. Με ενδυνάμωση της οικονομικής εκπαίδευσης των πολιτών. Ενώ βέβαια και το κράτος οφείλει να δίνει το καλό παράδειγμα δαπανώντας αυτά που έχει και όχι αυτά που δεν έχει.»
Ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, κ. Γιάννης Στουρνάρας, αναφέρθηκε στα αίτια του χαμηλού ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών στην Ελλάδα και τα αντιπαρέβαλε με τη θετική συμβολή του δημοσίου στην εθνική αποταμίευση, μέσω της σημαντικής μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων τα τελευταία χρόνια. Την χαμηλή αποταμίευση των νοικοκυριών την απέδωσε κυρίως: Α) στο υψηλό ποσοστό της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής, που ευνοεί την κατανάλωση και όχι την αποταμίευση, Β) στο ασφαλιστικό σύστημα, που, με εξαίρεση την πρόσφατη προσπάθεια δημιουργίας ενός κεφαλαιοποιητικού πυλώνα, του ΤΕΚΑ, επί πολλά χρόνια παρέμενε αμιγώς διανεμητικό και με υψηλό ποσοστό αναπλήρωσης, γεγονός που αποθάρρυνε την ιδιωτική αποταμίευση, Γ) στα χαμηλά επιτόκια καταθέσεων προθεσμίας σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, που και αυτά αποθαρρύνουν την ιδιωτική αποταμίευση και Δ) στην έλλειψη κουλτούρας ή και κινήτρων ιδιωτικής ασφάλισης των περιουσιακών στοιχείων των ιδιωτών έναντι φυσικών καταστροφών, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να παρουσιάζει το υψηλότερο αντίστοιχο ασφαλιστικό κενό στην ευρωζώνη.
