«Παίζουμε κινηματογράφο;». Αυτό είναι το σύνθημα της Cinemathesis, μιας σειράς εκπαιδευτικών εργαστηρίων και δράσεων, που εμπνεύστηκε και επιμελείται η κινηματογραφίστρια Γιάννα Δεληγιάννη και μέσα από αυτή προτρέπει τα παιδιά να την ακολουθήσουν σε ένα δημιουργικό παιχνίδι που θα τα μυήσει στη γλώσσα του κινηματογράφου.
Eχοντας ταξιδέψει σε ακριτικές περιοχές, δυσπρόσιτα νησιά άγονης γραμμής, στους Αρκιούς του ενός μαθητή, έχοντας δουλέψει με προσφυγόπουλα και παιδιά Ρομά, η Cinemathesis κλείνει φέτος τρία χρόνια μέσα στα οποία υλοποίησε κινηματογραφικές και οπτικοακουστικές πολυθεματικές δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα σε 33 τόπους με αποδέκτες εκατοντάδες μαθητές συνολικά.
Η πρόεδρος και ιδρύτρια της Cinemathesis, Γιάννα Δεληγιάννη μίλησε στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στην Νάντια Μπακοπούλου για τη δυναμική όλης αυτής της πρωτοβουλίας που έχει πια μετουσιωθεί σε «έργο ζωής», τη σημασία ένταξης της κινηματογραφικής παιδείας στο σχολικό περιβάλλον, καθώς και τους σημαντικότερους σταθμούς του προγράμματος αυτά τα τρία χρόνια και τους στόχους του για το μέλλον.
-Πως ξεκίνησε η ιδέα της Cinemathesis;
Η ιδέα ήταν ένα όνειρο χρόνων, μια προσπάθεια να συνδυάσω την μεγάλη μου αγάπη, τον κινηματογράφο και τις καλές τέχνες, με την άλλη μου αγάπη, τα παιδιά. Eχοντας περάσει χρόνια δίπλα στην Ξένια Καλογεροπούλου και το θέατρο για παιδιά και νέους, αισθανόμουν την ανάγκη να μιλήσω ή να συμβάλλω κι εγώ στον κινηματογράφο για παιδιά και νέους και στην προσπάθεια που γίνεται για την ένταξη του κινηματογράφου στην εκπαίδευση και το σχολικό περιβάλλον. Η Cinemathesis δημιουργήθηκε αρχικά σαν μια κινηματογραφική παρέα, με την βοήθεια, τις ιδέες και την προτροπή πολλών και αγαπημένων φίλων και πάντα θα τους ευχαριστώ για την έμπνευση, την ώθηση, τη στήριξη και τη θετική τους ενέργεια. Τώρα πια, είμαστε αρκετοί φίλοι και εξειδικευμένοι επαγγελματίες από διάφορους χώρους των τεχνών, της εκπαίδευσης και των επιστημών και τα προγράμματά μας απευθύνονται σε νήπια, παιδιά και νέους με όραμά μας να αγαπήσουν και αυτά με τη σειρά τους την έβδομη τέχνη μέσα από την ενασχόληση και το «παιχνίδι» τους μαζί της. Καλούμε τα παιδιά να πάρουν ενεργό ρόλο ως θεατές, κριτικοί, δημιουργοί και να αποκτήσουν έτσι άλλο ένα εργαλείο έκφρασης της ματιάς τους και των συναισθημάτων τους, αλλά και αντίληψης του κόσμου γύρω τους.
-Η Cinemathesis δραστηριοποιείται εντατικά στην περιφέρεια, σε απομακρυσμένους τόπους και νησιά άγονης γραμμής, παραμεθόριες και ακριτικές περιοχές. Ποια είναι η εμπειρία σας από τις δράσεις σε αυτές τις περιοχές;
Η τέχνη είναι ο πιο άμεσος τρόπος προσέγγισης ενός παιδιού και είναι εντυπωσιακό το πόσο γρήγορα σου αποκαλύπτουν τον πλούτο και τις αλήθειες τους. Φτάνουμε κοντά τους με αγάπη και διάθεση να μοιραστούμε μαζί τους κινηματογραφικές στιγμές και τα παιδιά το αντιλαμβάνονται αυτό άμεσα κι έτσι η συνεύρεση αυτή, αλλά και η επαφή τους με τις τέχνες, τονώνει την αυτοπεποίθηση, το αίσθημα μοναδικότητας, τους βοηθά να μετασχηματίσουν τα βιώματα τους σε συναισθήματα και να ανακαλύψουν δεξιότητες. Ταξιδεύουμε συχνά σε απομακρυσμένους τόπους, σε νησιά άγονης γραμμής και ακριτικές περιοχές, σε μια προσπάθεια να μην αποκλείονται ούτε οι εξαιρετικά μικρές ομάδες παιδιών και καθεμιά από αυτές τις συναντήσεις είναι μια ξεχωριστή και συγκινητική εμπειρία και καταγραφή.
Οι μόνιμοι κάτοικοι και τα παιδιά εκεί μας καλοδέχονται πάντα, δημιουργούνται δεσμοί και σχέσεις που δεν μένουν μόνο στην πρώτη μας επίσκεψη εκεί. Μας προβληματίζουν οι ανάγκες τους, αφουγκραζόμαστε επιθυμίες και διατηρούμε ανοιχτή μια δίοδο επικοινωνίας μαζί τους. Έχουμε φτάσει καταχείμωνο στους Αρκιούς για το ένα και μοναδικό παιδί του νησιού εκεί, στη Γαύδο με τους δύο υπέροχους μαθητές (φίλους πια) του σχολείου, την Ερείκουσα Διαπόντιων Νήσων, επίσης με τα δύο αδελφάκια που φοιτούν σε ένα υπέροχο σχολείο που είχε κλείσει για χρόνια λόγω έλλειψης μαθητών και άνοιξε ευτυχώς ξανά τον Ιανουάριο του 2020, τον Κάλαμο Λευκάδας και την Θύμαινα, δύο μικρά νησάκια που δεν περνάει ούτε αυτοκίνητο και μεταφέρουμε τον εξοπλισμό μας με τοπικά καΐκια, τους αγαπημένους Φούρνους, τον υπέροχο Aη-Στράτη με τα δημιουργικά παιδιά, αλλά και το απομακρυσμένο χωριό Καρκινάγρι στην Ικαρία με το πιο μικρό σχολείο του νησιού. Η προσπάθειά μας αυτή εκτιμάται ιδιαίτερα από τα παιδιά, μας επιστρέφουν αστείρευτη αγάπη και όταν κινητοποιείται μέσα τους έστω και το παραμικρό κίνητρο για να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις, ερωτήματα και τις ανάγκες τους μέσα από τα ερεθίσματα που τους προτείνουμε, παίρνουμε δύναμη να συνεχίσουμε.
-Τι περιλαμβάνουν τα κινηματογραφικά εργαστήρια της Cinemathesis και ποια είναι η ανταπόκριση των παιδιών;
Το σύνθημα της Cinemathesis είναι το απλό και ξεκάθαρο «Παίζουμε Κινηματογράφο;» και με αυτό προτρέπουμε τα παιδιά να μας ακολουθήσουν σε ένα δημιουργικό παιχνίδι, ακριβώς όπως τα παιδιά προτρέπουμε το ένα το άλλο με τη φράση: «Παίζουμε κρυφτό;», «Παίζουμε κυνηγητό;». Το παιχνίδι λοιπόν είναι η βάση όλων των εργαστηρίων μας με άξονα τον κινηματογράφο και πυρήνα ποικίλες θεματικές. Προσπαθούμε να προσεγγίσουμε τα παιδιά με τα πρωτογενή υλικά και στοιχεία κάθε τέχνης, μιλάμε για την ιστορία του μέσου για να ξεκινήσουν και τα ίδια να ανθίζουν τις δικές τους ιστορίες, δουλεύουμε με επιλεγμένα αποσπάσματα ταινιών, οπτικοακουστικό υλικό, αρχειακό υλικό, ερεθίσματα όπως φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, λευκώματα τέχνης, παραμύθια, ποιήματα, βιβλία, αληθινά γεγονότα, καθώς και δράσεις εκπαιδευτικού δράματος, τεχνικών θεάτρου και μικτές κινηματογραφικές τεχνικές. Συνήθως τα ίδια τα παιδιά φωτίζουν τον δρόμο των δράσεων και των δραστηριοτήτων, καθώς κάθε ομάδα έχει διαφορετικές ιδιαιτερότητες και προσπαθούμε να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες κάθε ομάδας παιδιών ξεχωριστά. Επίσης, έχουμε πάντα στο μυαλό μας μια «συνέχεια» στις επαφές μας, σε δράσεις και άλλες διεξόδους για τα παιδιά, είτε υλοποιώντας επιθυμίες τους από μακριά, άλλοτε διαδικτυακά ή μέσω διασχολικής αλληλογραφίας κι άλλοτε με φυσική παρουσία ξαναγυρνώντας με κάθε ευκαιρία στον τόπο τους. Οργανώνουμε γυρίσματα, προβολές, δράσεις για θέματα που εντοπίσαμε ότι τα ενδιαφέρουν και θα τους κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον, την επινοητικότητα και τη διάθεση τους για δημιουργία.
-Ποιες είναι οι προκλήσεις που συναντάτε στον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων;
Σίγουρα δεν είναι εύκολο να υλοποιηθούν όλες οι ιδέες μας, αρχικά γιατί είμαστε Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία και η ανεύρεση υποστηρικτών, επιχορηγήσεων και στήριξης από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, είναι ένας αγώνας διαρκείας. Επίσης, οι επισκέψεις μας γίνονται κατά κύριο λόγο την περίοδο που λειτουργούν τα σχολεία και όχι κατά την τουριστική περίοδο, στην προσπάθειά μας να προσεγγίσουμε μικρές ομάδες μαθητών κατά τη διάρκεια του χειμώνα, γιατί τότε έχουν ακόμα λιγότερα ερεθίσματα, επαφή με εξωσχολικά προγράμματα και εξωσχολικές δραστηριότητες. Η πρόσβαση όμως τότε και η διαμονή είναι δύσκολη λόγω αραιών δρομολογίων, ακραίων καιρικών φαινομένων και απαγορευτικών στις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες και δεκάδων άλλων έκτακτων παραγόντων.
Υπάρχει όμως το όραμα και η θέληση και με την μόνιμη βοήθεια συνεργατών και φίλων και κυρίως του μόνιμου συνεργάτη μου, κινηματογραφιστή Χρήστου Πετρόπουλου, τολμάμε και ρισκάρουμε τέτοιες αποδράσεις καταχείμωνο, αντλώντας ενέργεια από τα ίδια τα παιδιά που μας περιμένουν και μας καλοδέχονται και τους κατοίκους των τόπων που μας φιλοξενούν.
-Πόσο σημαντικό θεωρείτε ότι είναι να ενταχθεί η τέχνη του κινηματογράφου στον πυρήνα της εκπαίδευσης;
Γίνεται συστηματική προσπάθεια χρόνων για την ένταξη της κινηματογραφικής παιδείας στο σχολικό περιβάλλον, καθώς θα έπρεπε να είναι αυτονόητη η εδραίωση και η εξοικείωση των μαθητών με αντίστοιχα καλλιτεχνικά μαθήματα και βιωματικά προγράμματα. Η αισθητική καλλιέργεια είναι μονόδρομος σε μια προσπάθεια να εφοδιαστεί το παιδί από την προσχολική ακόμα ηλικία με γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις ζωής, κομβικές έννοιες, συναισθηματική νοημοσύνη, ενσυναίσθηση, συνείδηση, συνεργασία, επικοινωνία, κριτική αντίληψη και σίγουρα μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο ως εργαλείο εμπλοκής, και κατανόησης ποικίλων γνωστικών στοιχείων μάθησης.
-Ποια είναι η δική σας σχέση με τον κινηματογράφο;
Είναι πραγματικά μια σχέση ζωής. Από τα θερινά σινεμά της γειτονιάς που με πήγαινε ο πατέρας μου από παιδί, τα μεταμεσονύχτια ταινιοράματα που με έπαιρνε ο αδελφός μου μαζί του στον κινηματογράφο Αλφαβίλ στην Νεάπολη, τα εργαστήρια κινηματογράφου που παρακολουθούσα κι εγώ ως μαθήτρια στο τότε Πολυκλαδικό Αμπελοκήπων, τις πρώτες σπουδές μου στη σχολή Χατζίκου, τα μικρομηκάκια μας, τα ταξίδια με τα γυρίσματα, τα φεστιβάλ και τις περιοδείες, αλλά και τα χρόνια μου στο θέατρο, όπου συνέχισα να ζω με εικόνες, τις σχέσεις ζωής και τα συναπαντήματα ανθρώπων και φίλων και τα τελευταία χρόνια τις σχέσεις παιδιών και νέων με την τέχνη που αγαπώ και θέλω να μοιράζομαι μαζί τους. Θα προσπαθήσω να απαντήσω όμως με τα λόγια του Αντρέϊ Ταρκόφσκι που με συνεπήρε από τα εφηβικά μου χρόνια με τις ταινίες του, με ένα απόσπασμα από το αγαπημένο μου βιβλίο του, το «Σμιλεύοντας το χρόνο»:
«Δεν έχω πρόθεση να διδάξω, ούτε να επιβάλω τις απόψεις μου. Κύριος στόχος είναι να βρω το δρόμο μου στο λαβύρινθο των δυνατοτήτων αυτής της νεαρής και όμορφης τέχνης, που ουσιαστικά έχει ελάχιστα εξερευνηθεί, για να μπορέσω να βρω μέσα της, απόλυτα και αδέσμευτα τον εαυτό μου. Η καλλιτεχνική δημιουργία δεν υπακούει σε απόλυτους νόμους που ισχύουν από γενιά σε γενιά…έχει άπειρες πλευρές, άπειρα “ενωτικά” που συνδέουν τον άνθρωπο με τη ζωτική του δραστηριότητα. Ακόμα και να το μονοπάτι για τη γνώση είναι ατέρμονο, και το παραμικρό βήμα στην πορεία του ατόμου να κατανοήσει το πλήρες νόημα της ύπαρξής του, δεν είναι αμελητέο».
Αυτό ακριβώς είναι και το μότο μου με τα παιδιά… και το παραμικρό βήμα στην ξεχωριστή πορεία του κάθε ατόμου, η παραμικρή ιδέα, η παραμικρή σκέψη, συναίσθημα, επιλογή και η παραμικρή προσπάθεια δεν είναι αμελητέα και κάθε τρόπος έχει τη δική του μοναδική ιστορία να πει.
-Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι σταθμοί του προγράμματος αυτά τα 3 χρόνια και ποιοι είναι οι στόχοι σας για το μέλλον;
Πολλοί οι σταθμοί, οι συναντήσεις, οι επαφές, οι δυνατές στιγμές, οι συγκινήσεις, οι χαρές. Σταθμός είναι κάθε δύσκολη στιγμή που καταφέρνουμε να ξεπερνάμε και να συνεχίζουμε με το όραμά μας. Κάθε απόρριψη, ανατροπή, αναπροσαρμογή, βουτιά σε «βαθιά» νερά, αναγκαστική προσγείωση που μάλλον μας κάνει πιο δυνατούς και μας βοηθάει να εξελιχθούμε. Σίγουρα σημαντικός σταθμός ήταν και είναι τα ταξίδια μας σε μονοθέσια και ολιγοθέσια σχολεία στη νησιωτική Ελλάδα, στα νησιά της λεγόμενης άγονης γραμμής, σε ακριτικές περιοχές υψηλού συμβολισμού και σε τόπους όπου ζουν λίγοι μόνιμοι κάτοικοι και ελάχιστα παιδιά. Είναι τέτοια η δυναμική όλης αυτής της πρωτοβουλίας που πραγματικά έχει πια μετουσιωθεί σε «έργο ζωής». Σταθμός είναι επίσης και τα εργαστήρια που υλοποιούμε με παιδιά προσφύγων και η απτή συνειδητοποίηση πως το παιδί, το παιχνίδι και η τέχνη μόνο ενώνει, βοηθά, απελευθερώνει. Γενικά, κάθε στιγμή με τα παιδιά, κάθε μέρα που περνάμε μαζί τους, κάθε νέα ιδέα είναι ένας ακόμα σταθμός και γίνεται ένα επόμενο βήμα. Σταθμός είναι κάθε ιδέα που μοιραζόμαστε με παιδιά, φίλους και συνεργάτες και παίρνει σάρκα και οστά με τη δυναμική όλων.
Ελπίζουμε όλα αυτά να συνεχίσουν, να καταφέρουμε να φτάσουμε και πιο μακριά, να πλησιάσουμε τα παιδιά με τα κινηματογραφικά και οπτικοακουστικά εργαστήριά μας, όπου κι αν βρίσκονται, εντός και εκτός ελλαδικού χώρου. Ελπίζουμε επίσης, το μπαλόνι μας από το «Balloon Art Project» να συνεχίζει να ταξιδεύει από τόπο σε τόπο, όπως και το πρώτο μας βιβλίο που σύντομα ξεκινάει εντατικά τις παρουσιάσεις του, αλλά και τα αγαπημένα μας podcast που μόλις ξεκίνησαν και πολλές άλλες εκπλήξεις που σχεδιάζουμε. Κυρίως ελπίζουμε να εδραιώσουμε τη βιωσιμότητα της μη κερδοσκοπικής εταιρείας μας για να συνεχίσουμε την προσφορά, τις πρωτοβουλίες και τις ιδέες που προκύπτουν και προσπαθούν να πάρουν μορφή μέρα τη μέρα. Το σημαντικό είναι να παραμένουμε με κάθε τρόπο κοντά σε παιδιά, εφήβους και νέους και επιμένουμε να προχωράμε αποκλειστικά σε αυτό το μονοπάτι.
-Ποιες είναι οι επόμενες δράσεις που προγραμματίζετε;
Αυτή την εποχή συνεχίζουμε να επισκεπτόμαστε σχολεία σε όλη την Αττική, έχουμε μια συνεργασία με το Εργαστήρι Ξένιας Καλογεροπούλου, ξεκινάμε ένα Φωτογραφικό Ταξίδι στο Eliopoulos Museum στη Δυτική Πελοπόννησο, ετοιμάζουμε εκπλήξεις και όμορφα πράγματα, εκθέσεις, μαθητικές ταινίες. Επίσης, οργανώνουμε το ταξίδι μας στο Μαθράκι για τον έναν και μοναδικό μαθητή του μονοθέσιου σχολείου που επαναλειτούργησε φέτος στο νησί μετά από 21 χρόνια, αλλά και σε πολλά άλλα νησιά και μέρη όπου μας έχουν καλέσει και μας περιμένουν με αγάπη. Θα αφοσιωθούμε φυσικά και σε παρουσιάσεις και συνοδευτικές δράσεις του πρώτου μας βιβλίου με τίτλο «Παίζουμε κινηματογράφο;» και είμαστε σε αναμονή πολλών δράσεων, συνεργασιών και πρωτοβουλιών που έχουν σχεδιαστεί προσεκτικά από όλους εμάς στη Cinemathesis και θα υλοποιηθούν σταδιακά τους αμέσως επόμενους μήνες.
Νάντια Μπακοπούλου
ΦΩΤΟ ΑΠΕ-ΜΠΕ
