Οι δημοσιογράφοι Μάγδα Καραγιαννιώτου-Μυστικού , Μαγδαληνή Πούγγουρα και Ράνια Αγγελακούδη είχαμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε τη Μεγάλη Τετάρτη 1η Μαΐου 2024 τη Γαλάτιστα και τον Βυζαντινό Πύργο της.
Στην καρδιά του οικισμού, στον Πύργο, μας υποδέχθηκαν ο κος Βαγγέλης Μαλαδάκης και η κα Ολγα Ιασονίδου, αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Ορους, παρουσία του κ. αντιδημάρχου Οικονομικών-Πολιτισμού Πολυγύρου κ. Γιάννη Λελεγιάννη, του Προέδρου της κοινότητας Γαλάτιστας κ. Νίκου Κουτζιαρή και του αντιδημάρχου τεχνικών έργων, πολεοδομίας χωροταξίας και περιβάλλοντος κ. Κατάκαλου Σακελάρη.
Ταξιδέψαμε στη βόρεια Χαλκιδική για Γαλάτιστα 40 χιλιόμετρα έξω από την Θεσσαλονίκη και την συναντήσαμε πάνω στον δρόμο που οδηγεί στην Ιερισσό και το Αγιον Ορος. Σήμερα ο δρόμος περνά μέσα και έξω από το χωριό της Γαλάτιστας και δίνει την δυνατότητα άμεσης οδικής επικοινωνίας. Η Γαλάτιστα, ένα βυζαντινό χωριό, απαντά σε έγγραφα του Αγίου Ορους ως ΄΄Γαλάτισσα΄΄ ήδη πολύ πριν τον 14ο αιώνα.
Ενας καθόλα ιστορικός οικισμός που πυρπολύθηκε από τους Τούρκους το 1821 και, παρόλα τα παθήματά του, συνέχισε την πορεία του. Το φυσικό κάλλος του βουνού, στο οποίο είναι σκαρφαλωμένο το χωριό, έδωσε και δίνει αίγλη και δυναμισμό στους κατοίκους του έως σήμερα. Σε αυτόν τον μαγευτικό τόπο αναπτύχθηκαν αγιογραφικά εργαστήρια τον 19ο αιώνα με τους πολύ γνωστούς Γαλατσιάνους ζωγράφους που άφησαν ένα εντυπωσιακό τοιχογραφικό έργο στο Αγιον Ορος και αλλού και οι φορητές εικόνες τους κυκλοφόρησαν σε όλα τα Βαλκάνια.
Μέσα στην ορεινή ομορφιά του περιβάλλοντος, στην καρδιά του χωριού, συναντούμε τον τεράστιο πέτρινο Πύργου της Γαλάτιστας. Χάρις στην εξαιρετική παρουσίαση του μνημείου και του ευρύτερου χώρου που μας έκαναν οι δύο αρχαιολόγοι, ο κ. Βαγγέλης Μαλαδάκης και η κα Ολγα Ιασονίδου, κατανοήσαμε την ιστορική σημασία του Πύργου και του οικισμού. Μας εξήγησαν ακόμη ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Ορους μέσα στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της μεριμνά για την προστασία, ανάδειξη και ενημέρωση του κοινού για τον Βυζαντινό Πύργο και τους μεταβυζαντινούς ναούς του χωριού. Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων εντάσσεται και η εξαιρετική έκθεση ΄΄Οι Πύργοι της Χαλκιδικής΄΄ η οποία φιλοξενείται στον Πύργο της Γαλάτιστας.
Στις αναρτημένες μεγάλες πινακίδες της έκθεσης η αναλυτική και εμπεριστατωμένη αναφορά των ιστορικών στοιχείων και των μνημείων αποδεικνύει την ανάπτυξη του τόπου από παλιά έως σήμερα.
Εκτίθεται γεωγραφικός χάρτης με την επισήμανση των βυζαντινών Πύργων στην Χαλκιδική και εξηγείται ιστορικά η εκτεταμένη πυργοκτισία στη μεσαιωνική Χαλκιδική. Οπως ανέφεραν οι αρχαιολόγοι της Εφορείας, χαρακτηριστικό μορφολογικό στοιχείο του Πύργου της Γαλάτιστας είναι οι αντηρίδες ή ποδαρικά, δηλαδή οι ισχυροί πέτρινοι τοίχοι που αγκαλιάζουν εξωτερικά τις πλευρές πύργου. Ο Πύργος έχει ύψος 16 μ. περίπου και εμβαδόν 90 τ.μ. ανά στάθμη και τοίχους πάχους 1,50μ. από αργούς λίθους (ακατέργαστες πέτρες).
Σήμερα διατηρούνται τρεις στάθμες/όροφοι από την είσοδο και πάνω και σώζεται ακόμη ένας τυφλός όροφος κάτω από τη στάθμη εισόδου (υπόγειο), όπου στις ανασκαφές είχε εντοπιστεί δεξαμενή νερού. Ο τελευταίος όροφος, ο τέταρτος, διατηρείται μόνον στο βόρειο μισό της περιμέτρου του. Η είσοδος του Πύργου βρίσκεται σε ύψος περίπου ενός ορόφου ψηλότερα από το έδαφος, και γινόταν με ανεμόσκαλα, για να εξασφαλίζονται οι ένοικοι σε περίπτωση επίθεσης. Η ανασκαφική έρευνα, αλλά και η αρχιτεκτονική μορφή του μνημείου, οδηγούν στη διαπίστωση ότι αυτό οικοδομήθηκε σε δύο φάσεις.
Στην πρώτη φάση ανήκει το κάτω τμήμα του και χρονολογείται τον 11ο αιώνα, ενώ στη δεύτερη το άνω τμήμα του και χρονολογείται τον 14ο αιώνα. Στο εσωτερικό του Πύργου τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής (αγγεία, νομίσματα, αιχμές βελών κτλ) ζωντανεύουν την φαντασία για την καθημερινότητα αυτών που ζούσαν μέσα και δίνουν μια εικόνα για τον τρόπο ζωής τους. Στα νότια του Πύργου αναπτύσσεται ομάδα κτιρίων του 19ου και 20ου αιώνα. Εκτός του Ναού της Αγίας Παρασκευής συναντούμε και δύο νερόμυλους, ένα ελαιοτριβείο και ένα αποστακτήριο. Οι Βυζαντινοί Πύργοι είχαν αποθηκευτικό και οικιστικό χαρακτήρα, αλλά και αμυντικό, όταν ο τόπος απειλούνταν από ληστρικές επιδρομές. Γενικότερα, τις εντυπώσεις του Πύργου της Γαλάτιστας κερδίζουν οι τοίχοι του με το 1.50 μ. πάχος, ο εντοιχισμένος νιπτήρας και ο εντοιχισμένος χώρος υγιεινής με ανοικτή μικρή οπή απορροής προς τα έξω.
Η θέα από τα μακρόστενα μικρά παράθυρα του Πύργου αγκαλιάζει το τοπίο σε μεγάλη έκταση έως τα χαμηλά του κάμπου της ευρύτερης περιοχής.
Ενας πραγματικά οχυρωματικός Βυζαντινός Πύργος που κρατά την μαγεία της εποχής του και διατηρεί την κυρίαρχη και δυναμική του παρουσία στον τόπο.
Ο Πύργος είναι επισκέψιμος με δωρεάν είσοδο από την 1η Απριλίου έως την 31η Οκτωβρίου από τις 08:30 έως 15:30, καθημερινά εκτός από την Τρίτη.
Επικοινωνία 302310285163 + 302371022060 https://www.efachagor.gr
Aπό την Μάγδα Καραγιαννιώτου-Μυστικού
Δημοσιογράφος F.I.J.E.T ( Παγκόσμια Ομοσπονδία Δημοσιογράφων & Συγγραφέων Τουρισμού-Πολιτισμού) www.mystikou-karagianniotou.com
