Αλισον Τζάκσον : Φωτογραφίζω επειδή η κάμερα λέει ψέματα

Η λατρεία των διασημοτήτων βρίσκεται στο επίκεντρο της δουλειάς της διάσημης δημιουργού των περίφημων ενσταντανέ με σωσίες, Αλισον Τζάκσον, η οποία έχει ως στόχο της να κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται με διαφορετικό τρόπο για τα δημόσια πρόσωπα, διερευνώντας ένα από τα σημαντικότερα θέματα του καιρού μας: «Μπορούμε να πιστέψουμε αυτό που βλέπουμε σε έναν κόσμο που μας μεταφέρεται μέσα από οθόνες, εικόνες και διαδίκτυο;».
Η πολυβραβευμένη (και με BAFTA) Βρετανίδα φωτογράφος, γλύπτρια, συγγραφέας, σκηνοθέτις και περφόρμερ παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια αναδρομική έκθεσή της στο Φουαγιέ του θεάτρου Παλλάς με μοναδικά έργα φωτογραφίας και βίντεο έως τις 9 Δεκεμβρίου, σε επιμέλεια της Μαρίνας Νικολετοπούλου. Συγκεκριμένα, η έκθεση με τίτλο «Alison Jackson in Retrospect; Seeing is Deceiving» φιλοξενεί έργα της από τη σειρά «Mental Images», τη νέα της σειρά «Disaster Series», πορτρέτα, καθώς κι ένα βίντεό της από την ταινία που σκηνοθέτησε για τα 40 χρόνια των Duran Duran με τίτλο «Anniversary».
Η Τζάκσον βρίσκει τους ιδανικούς σωσίες διασημοτήτων και τους φωτογραφίζει σε μη πραγματικές ιδιωτικές στιγμές τους, οι οποίες όμως δείχνουν ιδιαίτερα αληθινές, δημιουργώντας «σύγχυση» για την οποία έχει συχνά επικριθεί. «Φωτογραφίζω επειδή η κάμερα λέει ψέματα. Η δουλειά μου αποδεικνύει την ικανότητα της φωτογραφίας αφενός να λέει αναλήθειες και αφετέρου να παρασύρει, ερμηνεύοντας αυτές τις κατασκευές ως γεγονότα. Οπως είπε και η Susan Sontag στο θεμελιώδες δοκίμιό της “On Photography” (1977) «Η κάμερα κάνει τον καθένα τουρίστα στην πραγματικότητα των άλλων, και τελικά στη δική του». Οι υπερρεαλιστικές σκηνοθετημένες φωτογραφίες μου που χρησιμοποιούν σωσίες της βασιλικής οικογένειας της Βρετανίας, πολιτικών και διασημοτήτων είναι μια διατριβή για το ψυχολογικό τσίρκο αυτών των εναλλακτικών πραγματικοτήτων», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Άλισον Τζάκσον.
Οπως αναφέρει η ίδια, όλα ξεκίνησαν όταν πέθανε η πριγκίπισσα Νταϊάνα και οι άνθρωποι άρχισαν να θρηνούν τον θάνατό της. «Τότε αναρωτήθηκα, γιατί στο καλό θρηνούν τον θάνατό της με αυτόν τον τρόπο; Ηταν σαν να νοιάζονταν για εκείνη περισσότερο, παρά αν είχε πεθάνει κάποιος συγγενής τους. Ηταν ένα εντυπωσιακό συλλογικό φαινόμενο. “Αναγκάστηκα” να εργαστώ πάνω σε αυτό το θέμα γιατί ό,τι γνωρίζαμε για την πριγκίπισσα Νταϊάνα ήταν μόνο μέσα από τις ιστορίες των μέσων ενημέρωσης. Δεν την ξέραμε πραγματικά. Προσπάθησα να δω μέσα από αυτή τη διαχωριστική γραμμή. Να μάθω τι είχε κάνει με την ιδιωτική και τη δημόσια περσόνα της, για το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι που έπαιζε με τα ΜΜΕ, τα οποία είχαν τρελαθεί. Δεν έχω ξαναδεί κάτι παρόμοιο από τότε. Αρχισα να δουλεύω την ημέρα που πέθανε. Είναι σαν να μπήκε στον ψυχισμό όλων χωρίς να δώσουμε σημασία», επισημαίνει.
Από τότε, η βασιλική οικογένεια της Βρετανίας, αλλά και πολλές διασημότητες όπως η Κιμ Καρντάσιαν, η Μέριλιν Μονρόε, αλλά και ο Ντόναλντ Τραμπ, βρίσκονται συχνά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της: σε έργα της, η σωσίας της βασίλισσας Ελισάβετ χρησιμοποιεί πιεσόμετρο, βγάζει σέλφι με την υπόλοιπη οικογένεια ή λιάζεται σε σεζλόνγκ όπως μια οποιαδήποτε κοινή θνητή, ενώ σε άλλα οι σωσίες των Κέιτ Μίντλετον και Μέγκαν Μαρκλ μαλλιοτραβιόνται, της Καμίλα πίνει ουίσκι φορώντας το στέμμα και του Ντόναλντ Τραμπ συναντιέται στο Οβάλ Γραφείο με τη Μις Μεξικό θυμίζοντας σέξι κωμωδία. Σε άλλες λήψεις, η σωσίας της πριγκίπισσας Νταϊάνα κρατά αγκαλιά το μωρό που έκανε με τον Ντόντι Αλ Φαγέντ ή πηγαίνει για ψώνια με τη Μέριλιν Μονρόε -μια ακόμα διασημότητα που κατέχει ξεχωριστή θέση στα έργα της, κυρίως όσον αφορά τις τρυφερές σκηνές της με τον Τζ. Φ. Κένεντι.
Από τις πιο πολυσυζητημένες φωτογραφίες της είναι εκείνη της (σωσίας τής) πριγκίπισσας Νταϊάνα να υψώνει το μεσαίο δάχτυλο. «Την εποχή που έκανα την εικόνα, λίγο μετά τον θάνατο της Νταϊάνα, ήταν η πιο φυσική στάση για το μοντέλο μου. Δεν χρειαζόταν καμία εξήγηση. Το κοινό ήταν θυμωμένο που είχε αφαιρεθεί αυτή η ζωή και ευχόμασταν η Νταϊάνα να μπορούσε απλώς να πει “fuck you” στα μέσα ενημέρωσης που την κυνήγησαν και έβαλαν τέλος στη ζωή της. Είμαι σίγουρη ότι έτσι θα ένιωθε. Οι εικόνες μου είναι όλα όσα θα θέλαμε να δούμε. Πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε καλά αυτές τις διασημότητες, τις φανταζόμαστε να φτιάχνουν τα μαλλιά τους, να βρίσκονται σε πάρτι ή στην κρεβατοκάμαρα… και μακάρι να ήμασταν εκεί, να μπορούσαμε να τις δούμε! Η δουλειά μου είναι η απάντηση σε αυτή την επιθυμία», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Αλισον Τζάκσον.
Η Βρετανίδα δημιουργός αναφέρεται και στην κεντρική ιδέα που βρίσκεται πίσω από τα έργα της σειράς «Καταστροφή» («Disaster Series») -τα οποία παρουσιάζονται σε παγκόσμια πρώτη στην Αθήνα-, όπου τον πρώτο λόγο έχουν οι αποτρόπαιες καθημερινές ειδήσεις. «Μπαίνουμε στο Twitter και ερχόμαστε αντιμέτωποι με εικόνες από αυτές τις σκληρές πραγματικότητες. Κάθε φορά που τσεκάρουμε τα κινητά μας, τα οποία κατακλύζονται όλο το εικοσιτετράωρο με “κακές” ειδήσεις, επηρεαζόμαστε με έναν πολύ δραματικό τρόπο. Αυτές οι τρομερές ειδήσεις, που “δεν θα συνέβαιναν ποτέ σε μας”, είναι εικόνες στις οποίες υποβάλλουμε τους εαυτούς μας μέσα από την εμμονή μας με τα ΜΜΕ. Τίποτα δεν μας αγγίζει τη στιγμή που παρακολουθούμε τον τρομακτικό κόσμο των κακών ειδήσεων να περιστρέφεται γύρω μας -ήθελα να απαθανατίσω ένα στιγμιότυπο από αυτές τις φρίκες για να αναλογιστώ αυτό που μας σερβίρεται», σημειώνει.
Η Τζάκσον σχολιάζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ την ηδονοβλεπτική μας διάθεση, τη δύναμη και τη σαγηνευτική φύση τής εικόνας, υπογραμμίζοντας ότι «δεν μπορούμε να βασιζόμαστε στην ίδια μας την αντίληψη όσον αφορά τη φωτογραφία, δεν είναι σαφές τι είναι αληθινό και τι όχι». «Οι φωτογραφίες μου έχουν αποκτήσει μια περίεργη σχέση όσον αφορά αυτό που συμβαίνει στον κόσμο μας σήμερα, όπου τα όρια αλήθειας και μυθοπλασίας είναι θολά. Είχα πάντα την αίσθηση ότι τα ΜΜΕ ή ο πολιτισμός κατευθύνονταν σε μια κυκλική πορεία προς το πουθενά, όπου δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο -αλλά και δεν μας ενδιαφέρει. Στην πραγματικότητα μας αρέσει ο παράγοντας “χωρίς ευθύνη” που συνοδεύει όλο αυτό -και η ψυχαγωγία που παίρνουμε από τις ειδήσεις οι οποίες περνούν μπροστά από τα μάτια μας ταχύτατα χωρίς να μας αγγίζουν πραγματικά. Έχουμε παρασυρθεί σε αυτό», παρατηρεί.
Στην εποχή των smartphones με τις υπερσύγχρονες κάμερες, οι φωτογραφίες της θολώνουν ακόμη περισσότερο τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. «Ολοι είναι πλέον σπουδαίοι φωτογράφοι. Και όσο περισσότερο το κάνεις, τόσο περισσότερο συνειδητοποιείς τι μπορείς να κάνεις. Νομίζω ότι όλα ξεκίνησαν με τον Ρολάν Μπαρτ, που μιλούσε για το πώς ψεύδεται η κάμερα. Πράγματι, αυτό εξακολουθεί να ισχύει, αλλά στοιχηματίζω ότι ποτέ δεν πίστευε ότι ολόκληρος ο κόσμος θα διαφεντευόταν από αυτό. Η κάμερα είναι ο νέος μας θεός. ..Ολοι θέλουμε να βλέπουμε διασημότητες σε ιδιωτικές στιγμές, αλλά το πραγματικά πικάντικο είναι όταν βλέπεις λήψεις μιας διασημότητας, ιδιωτικά, μέσα από τη σχισμή μιας πόρτας ή ανάμεσα από τις κουρτίνες. Οι άνθρωποι θέλουν να δουν κάτι που πιστεύουν ότι δεν πρέπει να βλέπουν. Είναι αυτό το “Ω! έχω πληροφορίες. Εχω την αποκλειστικότητα!”. Οπότε όλοι είναι και λίγο δημοσιογράφοι. Αλλά κάνω το ίδιο εδώ και πολύ καιρό, η δουλειά μου πραγματικά δεν έχει αλλάξει. Αυτό που άλλαξε είναι ότι θέλω να γίνεται πιο σαφές το έργο μου. Δεν είμαι fake news, σχολιάζω τα fake news. Είναι πολύ σημαντικό αυτό να σημειωθεί, χωρίς να θέλω να το εξηγήσω με κάθε λεπτομέρεια», καταλήγει.
* Φωτογραφίες: Photo credit Alison Jackson, Artist, London. Photo credit πορτρέτου Άλισον, Natasha Cheek.
Ελένη Μάρκου