Η κλιμάκωση του πολέμου στη Μέση Ανατολή ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία, πιέζοντας τις τιμές σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα, ιδίως στον τομέα της ενέργειας.
Οι οικονομικές επιπτώσεις των ισραηλινών επιθέσεων σε ιρανικές πυρηνικές και πυραυλικές βάσεις ήταν άμεσες. Η τιμή του πετρελαίου εκτοξεύτηκε και οι επενδυτές μετακίνησαν τα χρήματά τους σε πιο ασφαλείς θέσεις, όπως στον χρυσό.
Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για το αργό πετρέλαιο αυξήθηκαν κατά έως και 13%, διότι οι έμποροι εκτιμούν πως το Ισραήλ θα συνεχίσει τις επιθέσεις. Η παγκόσμια τιμή αναφοράς Brent αυξήθηκε κατά 10% στα 75,15 δολάρια ανά βαρέλι – πρόκειται για την υψηλότερη τιμή εδώ και περίπου πέντε μήνες.
Πολλοί φοβούνται πως η σύγκρουση θα κρατήσει καιρό. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου απείλησε εξάλλου πως οι στρατιωτικές επιχειρήσεις «θα διαρκέσουν όσο χρειαστεί, έως ότου εξαλειφθεί η απειλή», ενώ ο Ιρανός θρησκευτικός ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ προειδοποίησε πως το Ισραήλ θα «τιμωρηθεί σκληρά» για τις επιθέσεις του.
Ποιες είναι οι πιθανές οικονομικές επιπτώσεις;
Οι ασιατικές και οι ευρωπαϊκές αγορές, όπως και οι αμερικανικοί δείκτες αντέδρασαν φυσικά αρνητικά στις εξελίξεις, με τον γερμανικό DAX να δέχεται το μεγαλύτερο πλήγμα. Στην Ευρώπη επηρεάστηκαν πρωτίστως οι τομείς των ταξιδιών και της ψυχαγωγίας, ωστόσο ο ενεργειακός και ο αμυντικός κλάδος ανέκαμψαν σχετικά άμεσα.
Η δε κήρυξη «ειδικής κατάστασης εκτάκτου ανάγκης» στο Ισραήλ οδήγησε σε κινήσεις πανικού ορισμένους επενδυτές, με αποτέλεσμα την υποχώρηση της αξίας του σεκέλ, του ισραηλινού νομίσματος. Στα social media κυκλοφορούν επίσης εικόνες με ουρές ανθρώπων στα σούπερ-μάρκετ, όπου ξεχωρίζουν τα άδεια ράφια. Σύμφωνα με τα ισραηλινά πρακτορεία ειδήσεων η αλυσίδα σούπερ-μάρκετ Carrefour ανακοίνωσε την Παρασκευή αύξηση των πελατών της κατά 300%.
Πιο ανησυχητική πάντως είναι η προοπτική ενός μακροχρόνιου πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Αυτό το σενάριο θα επηρέαζε πιθανότατα πολύ αρνητικά τις ενεργειακές αγορές, αλλά και τις εμπορικές αλυσίδες στην περιοχή, γεγονότα που θα είχαν επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Μέση Ανατολή συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες περιοχές της υφηλίου αναφορικά με την παραγωγή πετρελαίου. Μετά τη Σαουδική Αραβία και το Ιράκ το Ιράν αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη χώρα-παραγωγό στην περιοχή – και παρά τις ισχύουσες διεθνείς κυρώσεις το Ιράν προμηθεύει τεράστιες ποσότητες αργού πετρελαίου στην Κίνα και την Ινδία.
Σε αυτά έρχεται να προστεθεί και ο κομβικός ρόλος που διαδραματίζουν για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου τα Στενά του Ορμούζ, πορθμός που βρίσκεται μεταξύ του Κόλπου του Ομάν και του Περσικού Κόλπου. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ενεργειακών Πληροφοριών των ΗΠΑ (EIA) από αυτό το σημείο περνά περί το ένα πέμπτο της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου – ήτοι γύρω στα 18 με 19 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Επομένως, σε περίπτωση που διαταραχθεί η διακίνηση σε αυτό το σημείο εξαιτίας του πολέμου, οι τιμές του πετρελαίου αναμένεται να εκτοξευτούν ακόμη περισσότερο – το οποίο θα είχε με τη σειρά του επιπτώσεις στις τιμές διάφορων αγαθών, από τα καύσιμα έως τα τρόφιμα.
Περίοδος αστάθειας και αβεβαιότητας
Η κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν λαμβάνει χώρα σε μία άκρως περίπλοκη και ανησυχητική συγκυρία, με την παγκόσμια οικονομία να επηρεάζεται ήδη αρνητικά από την πολιτική δασμών που χαράσσουν οι ΗΠΑ τους τελευταίους μήνες.
Πέραν των πιέσεων στις τιμές του πετρελαίου ένας μακροχρόνιος πόλεμος θα έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις στη ναυτιλία και τον τουρισμό – και αυτό σε μία περιοχή που αντιμετωπίζει εδώ και καιρό σοβαρά προβλήματα εξαιτίας των δραστηριοτήτων παραστρατιωτικών ομάδων, όπως είναι οι Χούθι και η Χεζμπολάχ.
Οι ειδικοί επισημαίνουν πως περαιτέρω αποσταθεροποίηση της κατάστασης θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες αυξήσεις των τιμών για τις μεταφορές αγαθών, δεδομένου ότι οι ναυτιλιακές εταιρείες θα πιέσουν για την επιβολή «προσαυξήσεων ασφαλείας» για διαδρομές στην περιοχή.
Παράλληλα, διάφορες χώρες προτρέπουν τους εμπορικούς τους στόλους να αποφεύγουν πλέον τα Στενά του Ορμούζ – κάτι που σύμφωνα με το Reuters έχουν πράξει ήδη η Ελλάδα και η Μεγάλη Βρετανία.
Λαμβάνοντας υπόψιν τις μεσοπρόθεσμες συνέπειες στις αγορές, ιδίως στον κλάδο της ενέργειας, αναλυτές εκτιμούν πως σε περίπτωση που ο πόλεμος διαρκέσει μήνες, τότε σε συνδυασμό με τους αμερικανικούς δασμούς αυξάνεται αισθητά ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης.
Γιώργος Πασσάς, DW
