Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών συνεδρίασε για να αξιολογήσει την εφαρμογή του Ψηφίσματος 2474 (2019), το οποίο αφορά τα πρόσωπα που αγνοούνται λόγω ένοπλων συγκρούσεων, κατόπιν αιτήματος του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το ψήφισμα 2474, που υιοθετήθηκε ομόφωνα τον Ιούνιο 2019 με πρωτοβουλία του Κουβέιτ, καταδικάζει τη σκόπιμη στοχοποίηση αμάχων σε ένοπλες συγκρούσεις και καλεί τα εμπλεκόμενα μέρη να λάβουν «κάθε πρόσφορο μέτρο» για τον εντοπισμό, την ταυτοποίηση και την επιστροφή αγνοουμένων και των λειψάνων τους. Περιλαμβάνει προληπτικά μέτρα, όπως η καταγραφή κρατουμένων, η χορήγηση ταυτοτήτων, η εκπαίδευση στρατιωτικών δυνάμεων και η δημιουργία εθνικών γραφείων πληροφοριών. Επαναβεβαιώνει επίσης τη στήριξη στο έργο της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) και της Κεντρικής Υπηρεσίας Εντοπισμού της.
Ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας πρέσβης Ευάγγελος Σέκερης τόνισε ότι η Απόφαση 2474 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ αποτελεί ορόσημο για τις συλλογικές προσπάθειες για την διευθέτηση του ζητήματος των αγνοουμένων στις ένοπλες συγκρούσεις και υπογράμμισε ότι η Ελλάδα υποστηρίζει πλήρως το έργο του ΟΗΕ μέσω της σύστασης επιτροπών για τους αγνοούμενους.
Ανέφερε ότι η Επιτροπή για τους Αγνοούμενους στην Κύπρο θα πρέπει να υποστηριχθεί προκειμένου να τερματιστεί η ταλαιπωρία των οικογενειών των αγνοουμένων και τόνισε ότι η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει να παραβλέψει περιπτώσεις όπως αυτές του Κουβέιτ, της Συρίας, της Ουκρανίας και των κατεχόμενων παλαιστινιακών εδαφών.
Επίσης εξήρε τον ζωτικό ρόλο της Διεθνούς Επιτροπής Ερυθρού Σταυρού για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση αγνοουμένων, την υποστήριξη των οικογενειών και την αποκατάσταση των οικογενειακών δεσμών.
Η Μόνιμη Αντιπρόσωπος της Κύπρου στον ΟΗΕ πρέσβης Μαρία Μιχαήλ ευχαρίστησε την Ελληνική Προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας για τη σύγκληση της συνεδρίασης με θέμα «ένα ζήτημα βαθιάς ανθρωπιστικής και ηθικής σημασίας» και υπογράμμισε ότι το Ψήφισμα 2474 είναι ιστορικό, καθώς είναι «το πρώτο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας αφιερωμένο αποκλειστικά στους αγνοούμενους σε ένοπλες συγκρούσεις». Όπως σημείωσε, η σημασία του υπερβαίνει τη διάσταση του ανθρωπιστικού δικαίου, αγγίζοντας ζητήματα «συμφιλίωσης, ανάκαμψης μετά από συγκρούσεις και ζητήματα διαρκούς ειρήνης».
Το ψήφισμα, ανέφερε, παρουσιάστηκε ως απάντηση στην εκτεταμένη αλλά συχνά παραγνωρισμένη τραγωδία των ανθρώπων που εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια πολέμων, όπου «οι φωνές όσων χάνονται στο χάος του πολέμου και η αγωνία των οικογενειών τους μένουν χωρίς ακρόαση».
Η κ. Μιχαήλ αναφερόμενη στη διακοινοτική βία και την τουρκική εισβολή του 1974 επεσήμανε ότι «περισσότερα από 2.000 άτομα – Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι και πολίτες χωρών που κάθονται σε αυτό το τραπέζι – εξαφανίστηκαν», αναφέροντας ότι «η Τουρκία απέτυχε να λάβει μέτρα ώστε να αποτρέψει την εξαφάνιση προσώπων κατά τη διάρκεια της παράνομης εισβολής της στο νησί, ενώ μέχρι και σήμερα αρνείται να λογοδοτήσει ή να παράσχει πληροφορίες στις οικογένειες τους».
Επίσης, κατήγγειλε ότι «η Τουρκία αρνείται την πρόσβαση σε στρατιωτικά αρχεία και χώρους ταφής, παρεμποδίζοντας το έργο της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους (ΔΕΑ)».
Η ΔΕΑ, που δημιουργήθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ το 1981, ανέφερε ότι έχει επιτύχει πρόοδο «μέχρι σήμερα, η ΔΕΑ έχει εκταφιάσει, ταυτοποιήσει και επιστρέψει τα λείψανα 1.054 ατόμων, αλλά το έργο απέχει πολύ από την ολοκλήρωση».
Η Κυπριακή Δημοκρατία συνεχίζει και η ίδια εκταφές σε περιοχές υπό τον έλεγχο της και μοιράζεται όλες τις σχετικές πληροφορίες με τη ΔΕΑ.
Η κ. Μιχαήλ κάλεσε την Τουρκία «να υιοθετήσει και να διατηρήσει μια προληπτική προσέγγιση για την παροχή στη ΔΕΑ όλων των απαραίτητων πληροφοριών, βοήθειας και συνεργασίας για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση των αγνοουμένων εξασφαλίζοντας την άμεση, άνευ όρων, ανεμπόδιστη και αδιάλειπτη πρόσβαση σε όλες τις περιοχές στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών ζωνών, και παρέχοντας στη ΔΕΑ όλες τις
πληροφορίες που έχει στην κατοχή της, ιδιαίτερα από τα στρατιωτικά της αρχεία». Τόνισε επίσης ότι «η πάροδος του χρόνου δεν πρέπει να αποτελεί δικαιολογία για αδράνεια. Αντιθέτως, πρέπει να ενισχύει το αίσθημα επείγοντος».
Όπως σημείωσε, το Ψήφισμα 2474 είναι ουσιώδες για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και συμφιλίωσης, αλλά προειδοποίησε πως «δεν χτίζεται εμπιστοσύνη πάνω στη σιωπή» και «δεν επιτυγχάνεται συμφιλίωση όταν στερούνται οι οικογένειες το δικαίωμα να μάθουν την τύχη των αγαπημένων τους».
Κλείνοντας, η κ. Μιχαήλ απηύθυνε ισχυρή έκκληση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας: «Η Κύπρος αποτελεί μια δοκιμασία της συλλογικής μας βούλησης να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπεια των θυμάτων και να θεραπεύσουμε τις πληγές της σύγκρουσης μέσω της αλήθειας και της λογοδοσίας» ανέφερε και κάλεσε το Συμβούλιο να διασφαλίσει ότι το Ψήφισμα 2474 θα αποτελέσει «ένα ζωντανό εργαλείο ελπίδας και επούλωσης».
«Καλούμε το Συμβούλιο να συνεχίσει να ζητά την πλήρη εφαρμογή του ψηφίσματος 2474 στην Κύπρο και αλλού και να αναγνωρίσει ότι η επίλυση της τύχης των αγνοουμένων δεν αποτελεί μόνο νομική υποχρέωση βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, αλλά και ηθική επιταγή και προϋπόθεση για την ειρήνη. Κάθε όνομα που ανακτάται, κάθε πρόσωπο που ταυτοποιείται, όχι μόνο δίνει τέλος στην οικογένεια, αλλά επιβεβαιώνει την κοινή μας ανθρωπιά» τόνισε η κ. Μιχαήλ.
O Τούρκος Μόνιμος Αντιπρόσωπος πρέσβης Αχμέντ Γιλντίζ προειδοποίησε ότι το ζήτημα των αγνοουμένων στην Κύπρο «δεν μπορεί να εξεταστεί, ούτε να αντιμετωπιστεί χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ιστορικές συνθήκες που οδήγησαν σε αυτή την τραγωδία». Τόνισε ότι πρόκειται για «ανθρωπιστικό ζήτημα που επηρεάζει και τις δύο πλευρές, Τουρκοκυπρίους και Ελληνοκυπρίους», υπογραμμίζοντας ότι «δεν πρέπει να πολιτικοποιείται, ούτε να παρουσιάζεται ως θέμα που αφορά αποκλειστικά τους Ελληνοκυπρίους». Στην τοποθέτησή του επεσήμανε πως μεγάλος αριθμός Τουρκοκυπρίων αγνοείται από το 1963 έως το 1974.
Η Τουρκία επιβεβαίωσε τη στήριξή της προς τη Διερευνητική Επιτροπή, χαρακτηρίζοντας την ως «μία από τις πιο επιτυχημένες επιτροπές στον τομέα αυτό» και σημειώνοντας ότι παρέχει «ισχυρή πολιτική και οικονομική στήριξη» στη λειτουργία της. Κατά την Τουρκία, το έργο της ΔΕΑ πρέπει να «συνεχιστεί βάσει της ίδιας της αξίας του, με συνεργασία και των δύο πλευρών του νησιού».
Σε απάντηση προς την Κυπριακή Δημοκρατία, η Τουρκία έκανε λόγο για «αβάσιμες κατηγορίες» και «επιλεκτική και μονομερή ερμηνεία της ιστορίας». Υποστήριξε ότι «η τουρκοκυπριακή πλευρά, μία από τις δύο πλευρές στη ΔΕΑ, αποκλείστηκε από τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας παρά το αίτημα της να συμμετάσχει». Χαρακτήρισε δε τον «αποκλεισμό» της ως «άδικο και απαράδεκτο».
Η Τουρκία επανέλαβε τη μακροχρόνια θέση της για το Κυπριακό, υποστηρίζοντας ότι «το Κυπριακό πρόβλημα δεν ξεκίνησε το 1974, αλλά μία δεκαετία νωρίτερα», όταν – κατά την τουρκική εκδοχή – οι Τουρκοκύπριοι «εκδιώχθηκαν από τα θεσμικά όργανα της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1963». Αναφέρθηκε σε «θηριωδίες κατά των Τουρκοκυπρίων» που – όπως είπε – είναι τεκμηριωμένες στα αρχεία του ΟΗΕ, και υπενθύμισε ότι η ανάπτυξη της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ στην Κύπρο το 1964 αναγνωρίζει τη σοβαρότητα της κρίσης εκείνης της περιόδου.
Η τουρκική αντιπροσωπεία έκανε λόγο για «παραπληροφόρηση από πλευράς της “Ελληνοκυπριακής Διοίκησης”» σχετικά με τη φύση του Κυπριακού, απορρίπτοντας τη ρητορική περί «εισβολής και κατοχής». Αντιθέτως, χαρακτήρισε τη στρατιωτική επιχείρηση του 1974 ως «νόμιμη και δικαιολογημένη τουρκική επέμβαση βάσει της Συνθήκης Εγγυήσεως», που πραγματοποιήθηκε σε απάντηση στο πραξικόπημα υπέρ της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.
Σε δευτερολογία του, και απαντώντας τοις πράγμασι στην αναφορά του Τούρκου Μονίμου Αντιπροσώπου στην Κυπριακή Δημοκρατία ως «Ελληνοκυπριακή Διοίκηση», ο Έλληνας Μόνιμος Αντιπρόσωπος ζήτησε από τα κράτη-μέλη, «όταν αναφέρονται σε άλλα κράτη-μέλη να αναφέρονται σε αυτά με το συνταγματικό τους όνομα στα Ηνωμένα Έθνη». Σημειώνεται ότι η παρατήρηση του Έλληνα Μονίμου Αντιπροσώπου, ο οποίος ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας κατά τον μήνα Μάιο, έγινε υπό την εθνική του ιδιότητα.
Οι ανωτέρω παρεμβάσεις έλαβαν χώρα μετά την ενημέρωση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του Βοηθού Γενικού Γραμματέα Πολιτικών και Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων Μοχάμεντ Χάλεντ Κιάρι, ο οποίος εξέφρασε βαθιά ανησυχία για τη συνεχιζόμενη αύξηση των αγνοουμένων σε ένοπλες συγκρούσεις και για την απουσία λογοδοσίας που εξακολουθεί να χαρακτηρίζει πολλές από αυτές τις περιπτώσεις. Αναφερόμενος στην εφαρμογή του ψηφίσματος 2474 (2019), υπογράμμισε ότι η εξαναγκαστική εξαφάνιση απαγορεύεται από το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και ότι οι οικογένειες έχουν θεμελιώδες δικαίωμα να γνωρίζουν την τύχη και τον τόπο εντοπισμού των συγγενών τους.
Ο κ. Κιάρι τόνισε τις ανθρωπιστικές συνέπειες του πολέμου στη Γάζα, όπου -παρά την ευπρόσδεκτη απελευθέρωση του Αμερικανοϊσραηλινού ομήρου Εντάν Αλεξάντερ- εκτιμάται ότι 58 Ισραηλινοί παραμένουν αγνοούμενοι, εκ των οποίων 35 θεωρούνται νεκροί. Σημείωσε ότι δεν έχουν παρασχεθεί αξιόπιστες πληροφορίες για την κατάσταση ή την τοποθεσία τους και ότι ανθρωπιστικές οργανώσεις δεν έχουν λάβει πρόσβαση. Παράλληλα, τόνισε, χιλιάδες Παλαιστίνιοι, ανάμεσά τους και παιδιά, εξακολουθούν να αγνοούνται, πολλοί εκ των οποίων πιστεύεται ότι είναι θαμμένοι κάτω από ερείπια.
Εξέφρασε επίσης ανησυχία για την πρακτική του Ισραήλ να παρακρατεί τις σορούς Παλαιστινίων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν ταφεί σε ανώνυμους ή αριθμημένους τάφους, εμποδίζοντας τις οικογένειες από το «να μάθουν την αλήθεια και να πενθήσουν».
Επικαλέστηκε το έργο της Διακοινοτικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους στην Κύπρο ως παράδειγμα του πως εξαφανίσεις που χρονολογούνται δεκαετίες πίσω εξακολουθούν να επηρεάζουν ολόκληρες κοινότητες και εξήρε τη συνεργασία Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και τη δημόσια στήριξη των ηγεσιών τους στην Επιτροπή τον περασμένο Απρίλιο, υπογραμμίζοντας ότι «τέτοιες πρωτοβουλίες συμβάλλουν στη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για την ειρηνική επίλυση του Κυπριακού».
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, ο κ. Κιάρι ανέφερε ότι πολλοί πολίτες στις υπό ρωσική κατοχή περιοχές έχουν τεθεί υπό κράτηση χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο από την εισβολή του 2022, και ότι ορισμένες από αυτές τις περιπτώσεις ενδέχεται να συνιστούν εξαναγκαστικές εξαφανίσεις. Αναφέρθηκε επίσης σε μεταφορά Ουκρανών πολιτών και παιδιών στη Ρωσική Ομοσπονδία. Την ίδια στιγμή, χαιρέτισε τις πρόσφατες ανταλλαγές αιχμαλώτων και σορών, καλώντας τις πλευρές να επιταχύνουν τον επαναπατρισμό των παιδιών και να εντείνουν τέτοιες προσπάθειες.
Για τη Συρία, τόνισε ότι η κρίση των αγνοουμένων αποτελεί καθοριστικό χαρακτηριστικό της σύγκρουσης. Οι οικογένειες ζητούν διαρκώς να αποκαλυφθεί η τύχη των αγαπημένων τους, ανεξαρτήτως ταυτότητας ή λόγου εξαφάνισης. Υπογράμμισε την ανάγκη για μια προσέγγιση με εθνική ηγεσία και διεθνή στήριξη και καλωσόρισε τη συνεργασία των μεταβατικών συριακών αρχών με το Ανεξάρτητο Ίδρυμα για τους Αγνοουμένους.
Κλείνοντας ο κ. Κιάρι τόνισε την ανάγκη επείγουσας και πλήρους εφαρμογής του ψηφίσματος 2474 και επανέλαβε τη δέσμευση του ΟΗΕ να υποστηρίξει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, περιλαμβανομένης της χρήσης της καλής διαμεσολαβητικής υπηρεσίας του Γενικού Γραμματέα ΟΗΕ.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού, το 2024 καταγράφηκαν πάνω από 56.000 νέες περιπτώσεις αγνοουμένων. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση σε μία χρονιά τα τελευταία 20 χρόνια με αποτέλεσμα το σύνολο των περιπτώσεων υπό διερεύνηση να ανέρχεται σε 255.000. Η αύξηση αυτή αποδίδεται σε τρεις παράγοντες: την εκρηκτική αύξηση ένοπλων συγκρούσεων (πάνω από 120 παγκοσμίως), τις συστηματικές παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και την αποτυχία ειρηνευτικών διαδικασιών να επιλύσουν παλαιές υποθέσεις.
Γ. Γαραντζιώτη
