Ο «Ζορμπάς» όπως θέλουμε να τον θυμόμαστε
Η πληθωρικότητα και η αρρενωπότητά του απαράμιλλη. Προκαλούσε δέος άμα τη εμφανίσει. Σαν ηφαίστειο, που βράζει, έτοιμο να εκραγεί, ακόμη και όταν φαινομενικά ήταν ήρεμος. Ο Άντονι Κουίν, για μας εδώ στην Ελλάδα, που τον αγαπούμε περισσότερο ακόμη και από το Μεξικό, στο οποίο γεννήθηκε, θα είναι για πάντα ο Αλέξης Ζορμπάς, ο θρυλικός και εμβληματικός ήρωας του ομώνυμου μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη, που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη ο μεγάλος Έλληνας σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης.
Το τρανταχτό γέλιο του, η βροντώδης φωνή του, το διαπεραστικό όσο και φλογερό βλέμμα του, οι ζωώδεις κινήσεις τού σώματός του, τον κατέστησαν έναν από τους ηθοποιούς που οι σκηνοθέτες ορισμένες φορές έχτιζαν πάνω του κινηματογραφικούς χαρακτήρες, εκμεταλλευόμενοι και την πέραση που είχε στις γυναίκες. Άλλωστε όταν δεν δούλευε οι γυναίκες ήταν ο προορισμός του.
Ο Μεξικοαμερικάνος σταρ, που συνεργάστηκε με τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της εποχής του και τα μεγαλύτερα ονόματα της υποκριτικής, από Μπάρμπαρα Στάνγουικ, Τζέιμς Κάγκνεϊ, Σοφία Λόρεν και Μάρλον Μπράντο, μέχρι Έρολ Φλιν, Γκάρι Κούπερ, Χένρι Φόντα και βεβαίως τη δική μας Ειρήνη Παπά, θα παίξει τα πάντα στη μακρόχρονη σταδιοδρομία του, σε περισσότερες από 150 ταινίες, ενώ θα κερδίσει και δυο Όσκαρ.
Ο Άντονι Κουίν, που γεννήθηκε πριν από 110 χρόνια (21 Απριλίου 1915), πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια και γνώρισε τη φτώχεια από την καλή και την ανάποδη, έγινε διάσημος ερμηνεύοντας κατά κύριο λόγο γήινους, παθιασμένους χαρακτήρες, «σημαδεμένους από μία βάναυση αρρενωπότητα», ενώ έζησε παθιασμένα και τη ζωή του, ποτέ δεν ξέχασε τη λαϊκή καταγωγή του, πολεμώντας τις κοινωνικές αδικίες, τον ρατσισμό, αλλά και για τα δικαιώματα των καταφρονημένων, της εργατικής τάξης και των ιθαγενών της Αμερικής.
Ο Πάντσο Βίλα και η φτώχεια
Ο Μανουέλ Αντόνιο Ροντόλφο Κουίν Οαξάκα, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, θα γεννηθεί στις 21 Απριλίου 1915, από πάμφτωχους γονείς, στην ειδυλλιακή πόλη Τσιουάουα, όπου ο καυτός ήλιος φώτιζε τις ιστορικές στιγμές της μεγάλης χώρας και η σκόνη εγκλώβιζε τη μιζέρια. Ο πατέρας του Φρανσίσκο πολέμησε στο πλευρό του Πάντσο Βίλα, ενώ η μητέρα του ήταν μία καλλονή, που αναγκαστικά κεντούσε τα προικιά των πλούσιων κοριτσιών. Πριν ακόμη γίνει ενός χρόνου, θα περάσει, κρυμμένος σε ένα τρένο, στις Ηνωμένες Πολιτείες, παράνομα, δίπλα στους γονείς του.
Από παιδί στη βιοπάλη
Η πρώτη λέξη που θα πει ήταν «πεινάω», όταν πλέον η οικογένειά του ήταν στην Καλιφόρνια και ο πατέρας δούλευε στο σιδηρόδρομο, καρφώνοντας σιδηροτροχιές ή μαζεύοντας βαμβάκι και φρούτα. Κάποια στιγμή ο πατέρας του θα αρχίσει να ελπίζει ότι μπορεί να βελτιώσει τη ζωή της οικογένειάς του, πιάνοντας δουλειά ως οπερατέρ και φροντιστής ζώων σε μία εταιρεία ταινιών β διαλογής, αλλά θα σκοτωθεί λίγο μετά, όταν τον χτύπησε αυτοκίνητο. Ο μικρός Άντονι θα μείνει ορφανός σε ηλικία 11 χρόνων και θα αναγκαστεί να δουλέψει ως λούστρος, οικοδόμος, μικροπωλητής, οδοκαθαριστής, ταξιτζής, μποξέρ ή ακόμη και ως χορευτής, για να ζήσει τη μητέρα, την αδελφή και τη γιαγιά του.
Η γνωριμία με τον Τζον Μπάριμορ
Θα ενηλικιωθεί και μαζί θα ωριμάσει η αρρενωπή ομορφιά του. Μια φίλη της μητέρας του, θα τον μυήσει στους μεγάλους συγγραφείς, στη μουσική και στις εικαστικές τέχνες. Η γνώση θα τον ωθήσει να γραφτεί σε δραματική σχολή και να ενταχθεί σε έναν περιφερόμενο θίασο. Έξω καρδιά και από νωρίς πρώτος στα γλέντια, θα έχει την τύχη να γνωρίσει τον πότη Τζον Μπάριμορ, της πασίγνωστης οικογένειας ηθοποιών και θα βρεθεί ανάμεσα σε καλλιτεχνικούς κύκλους, που δεν θα μπορούσε να φανταστεί.
Αίμα και Άμμος
Γρήγορα θα βρεθεί στις θεατρικές σκηνές και στα κινηματογραφικά πλατό, πραγματοποιώντας την πρώτη εμφάνιση στη μεγάλη οθόνη στο αστυνομικό φιλμ «Parole!» το 1936, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του ‘40 έπαιξε κατά κύριο λόγο τον ινδιάνο σε ταινίες όπως «Η Πόλη του Μίσους», «Η Μεγάλη Περιπέτεια», «Αίμα και Άμμος», «Ο Μαύρος Πειρατής» και «Μπαταάν, το φρούριο του Ειρηνικού».
Και Ινδιάνος και Κοβάλσκι
Φτιάχνοντας ένα καλό όνομα και παίζοντας ακατάπαυστα, το 1947 θα έρθει και ο πρώτος πρωταγωνιστικός ρόλος. Ήταν για την ταινία «Black Gold», όπου υποδυόταν έναν Ινδιάνο εκπαιδευτή αλόγων. Εκείνη τη χρονιά θα κάνει και το ντεμπούτο του στο Μπρόντγουεϊ, ενώ θα περιοδεύσει ως Στάνλεϊ Κοβάλσκι και θα επιστρέψει στο Μπρόντγουεϊ για να αντικαταστήσει τον Μάρλον Μπράντο, στον ίδιο ρόλο.
Βίβα Ζαπάτα
Πείθοντας το απαιτητικό θεατρικό κοινό και βελτιώνοντας κι άλλο το όνομά του το 1952 θα του δώσει την ευκαιρία ο Ελίας Καζάν στην ταινία «Βίβα Ζαπάτα» να παίξει (τον αδελφό του θρυλικού επαναστάτη) δίπλα στον Μπράντο και να κερδίσει το πρώτο του Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου. Καταξιωμένος και με τις μετοχές του ανεβασμένες, μετά από τέσσερα χρόνια, θα παίξει δίπλα στον Κερκ Ντάγκλας στο βιογραφικό δράμα για τον Βαν Γκογκ του Βινσέντε Μινέλι «Η Ζωή Ενός Ανθρώπου», υποδυόμενος τον Πολ Γκογκέν. Ένας ρόλος που θα του χαρίσει το δεύτερο Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου και κάνει φανερό ότι θα γράψει τη δική του ιστορία στον κινηματογράφο.
Λα Στράντα
Ωστόσο, μία από τις ερμηνείες της ζωής του – και δεν ήταν λίγες – είναι στο περίφημο δράμα του Φεντερίκο Φελίνι «Λα Στράντα», στον ρόλο ενός μπρουτάλ περιπλανώμενου τσιρκολάνου, έχοντας δίπλα του τη μινιόν Τζουλιέτα Μεσίνα. Το φιλμ, που κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και τον Αργυρό Λέοντα στη Βενετία, θα του χαρίσει και την αναγνώριση στην Ευρώπη, όπου θα γυρίσει αρκετές ταινίες, μία απ’ αυτές ήταν και «Η Παναγία των Παρισίων», έχοντας στο πλευρό του την καυτή Τζίνα Λολομπρίτζιτα. Επιστρέφοντας στην Αμερική γυρίζει ακατάπαυστα ταινίες, πολλές απ’ τις οποίες ήταν γουέστερν, με πιο χαρακτηριστικό «Το Τελευταίο Τρένο από το Γκαν Χιλ», του Τζον Στάρτζες.
Η παραλία του Άντονι Κουίν
Η δεκαετία του ‘60 θα μπει για τον Κουίν θριαμβευτικά καθώς θα συμμετάσχει σε τρεις εξαιρετικές ταινίες, με πρώτη και καλύτερη την επική, κλασική και αριστουργηματική «Λόρενς της Αραβίας» του Ντέιβιντ Λιν και των επτά Όσκαρ. Θα υποδυθεί, δίπλα στον πρωταγωνιστή Πίτερ Ο’Τουλ και μια πλειάδα θαυμάσιων ηθοποιών, έναν Άραβα και θα κερδίσει τις εντυπώσεις. Θα ακολουθήσει το αρκετά καλό θρησκευτικό δράμα «Βαραβάς», πρωταγωνιστώντας εξαιρετικά στον ομώνυμο ρόλο, ενώ θα επισκεφτεί πρώτη φορά και την Ελλάδα, για την διάσημη πολεμική περιπέτεια «Τα Κανόνια του Ναβαρόνε» παίζοντας δίπλα στους Γκρέκορι Πεκ και Ντέιβιντ Νίβεν. Ο Κουίν θα ερωτευθεί μια παραλία της Ρόδου, όπου έγιναν τα βασικά γυρίσματα της ταινίας, θα προσπαθήσει να την αποκτήσει για να την κάνει κέντρο προσέλευσης διασημοτήτων, θα έρθει σε επαφή με το ελληνικό κράτος, αλλά δεν θα καταφέρει ποτέ να την κάνει δική του, αφήνοντας απλώς το όνομά του στην «παραλία του Άντονι Κουίν».
Αλέξης Ζορμπάς για πάντα
Το 1964 θα κάνει έναν από τους ρόλους της ζωής του, παίζοντας τον Αλέξη Ζορμπά, στην ομώνυμη ταινία του Κακογιάννη, έχοντας δίπλα του τον Άλαν Μπέιτς, τη Λίλα Κέντροβα και την υπέροχη Ειρήνη Παπά. Ο Κουίν, που είχε το χάρισμα να μπαίνει στο πετσί του ρόλου και μάλιστα διαφορετικών χαρακτήρων ή εθνοτήτων, θα μεταμορφωθεί με χαρακτηριστική άνεση στον Κρητικό, εκρηκτικό ήρωα του Καζαντζάκη. Θα προταθεί για το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου, που, όμως θα το χάσει από τον Ρεξ Χάρισον. Το 1978 θα υποδυθεί ξανά έναν Έλληνα, αυτή τη φορά τον Ωνάση, στην ταινία «Ο Έλληνας Μεγιστάνας», με μια ακόμη πειστική ερμηνεία και δημιουργώντας την αίσθηση ότι δεν μπορεί, τελικά, θα έχει κάποια ελληνική ρίζα…
Τρεις γάμοι, δώδεκα παιδιά και ερωτικές περιπέτειες
Στην προσωπική του ζωή ήταν το ίδιο απρόβλεπτος και άστατος, όπως στις ταινίες του. Θα παντρευτεί τρεις φορές, την πρώτη με την κόρη του μυθικού σκηνοθέτη Σεσίλ ντε Μιλ, Κάθριν και θα αποκτήσει δώδεκα παιδιά! Όμως, θα έχει και πολλές ερωτικές περιπέτειες, με διάσημες σταρ, όπως οι Κάρολ Λόμπαρντ, Ίνγκριντ Μπέργκμαν, Μορίν Ο’Χάρα, Ρίτα Χέιγουορθ και πολλές άλλες. Προφανώς και οι ερωτικές ιστορίες του θα μπορούσαν να γράψουν ένα ογκώδες βιβλίο. Παρά ταύτα έβρισκε τον χρόνο για να συμπαρασταθεί σε εργάτες, τους Αμερικάνους ιθαγενείς, τους αγώνες της νεολαίας, ενώ απέδειξε και το ταλέντο του στη ζωγραφική, με πολλά έργα του να βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Ο γέρο σφένδαμος
Ο Κουίν θα πεθάνει στις 3 Ιουνίου του 2001 σε ηλικία 86 ετών, από επιπλοκές στη θεραπεία με ακτινοβολίες για τον καρκίνο του πνεύμονα και τάφηκε στην πίσω αυλή του σπιτιού του στο Μπρίστολ του Ρόουντ Άιλαντ, κάτω από τον αγαπημένο του γέρικο σφένδαμο.
Ο ίδιος, μιλώντας για τον εαυτό του, θα συνοψίσει την προσωπικότητά του μέσα σε πέντε έξι αράδες: «Προσπάθησα να γνωρίσω τον εαυτό μου πολλές φορές, αλλά συνέχεια άλλαζα. Τι σημασία έχει το τι πέρασα; Σημασία έχει μόνο ποιος είμαι. Και εγώ είμαι ο Άντονι Κουίν: γιος, αδελφός, εποχιακός αγρότης, φοιτητής, εραστής, ηθοποιός, σύζυγος, πατέρας, γλύπτης, ζωγράφος, αλαζονικό κάθαρμα. Είμαι Μεξικάνος, Ιρλανδός, Ινδιάνος, Αμερικάνος, Ιταλός, Έλληνας, Ισπανός, Κινέζος, Εσκιμώος, μουσουλμάνος. Είμαι όλα αυτά και πολλά άλλα. Πάνω απ’ όλα όμως είμαι καλλιτέχνης. Αυτή ήταν η αρχή μου και αυτό θα είναι το τέλος μου».
Χ. Αναγνωστάκης
