Η νέα έκθεση του Παρατηρητηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για το Κράτος Δικαίου που δημοσιεύεται σήμερα περιγράφει με μελανά χρώματα την κατάσταση, ενώ ασκεί πίεση και στην Κομισιόν για αυξημένη προσοχή στην ελληνική πραγματικότητα.
Ο τίτλος της έκθεσης για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα τα λέει όλα: «Από το κακό στο χειρότερο». Με αυτόν τον τρόπο περιγράφει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch, HRW) την κατάσταση του Κράτους Δικαίου στην Ελλάδα.
Στην έκθεση 101 σελίδων που βασίζεται σε προσωπικές μαρτυρίες, καταγράφονται «διάχυτοι και σκόπιμοι περιορισμοί στη δημοσιογραφία στην Ελλάδα» που δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο «η κριτική αναφορά καταπνίγεται και η αυτολογοκρισία γίνεται κανόνας». Επισημαίνεται επίσης ότι «οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν κρατική επιτήρηση, παρενόχληση και εκφοβισμό από φιλοκυβερνητικούς παράγοντες και καταχρηστικές αγωγές από πολιτικούς, που απειλούν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου».
Για το λόγο αυτό, το Παρατηρητήριο συστήνει στην Κομισιόν και την ΕΕ στο σύνολό της να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση και να διασφαλίσουν ότι θα σημειωθεί πραγματική πρόοδος όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και ότι θα διατηρηθούν οι βασικές δημοκρατικές αξίες.
Πρόκειται για τη δεύτερη έκθεση με αρνητικό πρόσημο μέσα σε λίγες μόνο μέρες για την κατάσταση του κράτους Δικαίου στην Ελλάδα. Η έκθεση των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (RWF) δημοσιεύτηκε μόλις την περασμένη Παρασκευή 2 Μαΐου και προκάλεσε έντονη πολιτική αντιπαράθεση στη χώρα, με την κυβέρνηση να αντεπιτίθεται.
«Η μόνη αλήθεια για την ελευθερία του Τύπου στο σύνολο των κρατών της ΕΕ αποτυπώνεται ετησίως στην Ετήσια Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου, όπου συμπεριλαμβάνεται ειδική ενότητα για τα ΜΜΕ και την ελευθερία του Τύπου», ανέφερε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης.
Όμως το Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) είναι μια διεθνής μη κυβερνητική οργάνωση με έδρα τη Νέα Υόρκη που διεξάγει έρευνα και υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλες τις γωνιές του κόσμου. Περίπου 550 άτομα 70 και πλέον εθνικοτήτων -εμπειρογνώμονες χωρών, δικηγόροι, δημοσιογράφοι και άλλοι- εργάζονται για την προστασία των ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο, από ευάλωτες μειονότητες και άμαχους σε καιρό πολέμου, μέχρι πρόσφυγες και παιδιά που έχουν ανάγκη.
Για να διασφαλίσει μάλιστα την ανεξαρτησία του, το HRW αρνείται την κρατική χρηματοδότηση και εξετάζει προσεκτικά όλες τις δωρεές για να διασφαλίσει ότι συνάδουν με τις πολιτικές, την αποστολή και τις αξίες του. Μάλιστα, το HRW, το 1997 έφτασε να μοιραστεί το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης ως ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Εκστρατείας για την Απαγόρευση των Ναρκοπεδίων. Μια σίγουρα σοβαρή Οργάνωση.
Βασισμένη σε προσωπικές μαρτυρίες
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια κρίση ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης «ως αποτέλεσμα ενεργειών και παραλείψεων της ελληνικής κυβέρνησης, που απειλούν τη δημοκρατία και το κράτος Δικαίου», αναφέρει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην έκθεση που δημοσιεύεται σήμερα.
Η έρευνα βασίζεται σε συνεντεύξεις με 26 δημοσιογράφους από διάφορα μέσα ενημέρωσης, μαζί με ακαδημαϊκούς, νομικούς και εμπειρογνώμονες των μέσων ενημέρωσης. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μίλησε με δημοσιογράφους που εργάζονται σε έντυπα, ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, τηλεόραση και ραδιόφωνο, για δημόσια, ιδιωτικά και ανεξάρτητα μέσα, με ξένους ανταποκριτές και ελεύθερους επαγγελματίες. Αναλύθηκαν επίσης εκθέσεις και άλλα έγγραφα, ενώ υπήρξε επαφή με τους σχετικούς φορείς.
Είκοσι δύο δημοσιογράφοι περιέγραψαν ένα ολοένα και πιο εχθρικό περιβάλλον για την εργασία τους, ενώ έξι ανέφεραν συγκεκριμένες περιπτώσεις παρενόχλησης από υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους που σχετίζονταν με το ρεπορτάζ τους.
«Λίγοι δημοσιογράφοι ήταν πρόθυμοι να αναφερθούν, φοβούμενοι αντίποινα», επισημαίνουν οι συντάκτες της έρευνας.
Ένας ανεξάρτητος ξένος ανταποκριτής δήλωσε: «Τώρα σκέφτομαι να εγκαταλείψω τη χώρα. Πραγματικά. Απλώς δεν βλέπω το λόγο να υποβάλλω τον εαυτό μου σε αυτό το επίπεδο άγχους. Οι ιστορίες έχουν σημασία, αλλά το επίπεδο της βίας φαίνεται να έχει χειροτερέψει».
Ένας δημοσιογράφος με πάνω από 25 χρόνια εμπειρίας σε ένα μεγάλο ελληνικό ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι δήλωσε: «Αυτό που λες στην τηλεόραση είναι τόσο ελεγχόμενο που δεν έχεις καμία ελευθερία. Ο έλεγχος γίνεται από τους υψηλά ιστάμενους….. Τα πάντα ελέγχονται. Τι θα πεις, πώς θα το πεις».
Μελανά χρώματα
Τα χρώματα με τα οποία περιγράφεται η κατάσταση στην Ελλάδα είναι μελανά: το τοπίο των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση ιδιοκτησίας, με λίγα ισχυρά άτομα να ελέγχουν πολλά πρακτορεία. Πολλοί από αυτούς έχουν δεσμούς με το κυβερνών κόμμα.
Η έκθεση καταγράφει το εχθρικό περιβάλλον για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους από την ανάληψη των καθηκόντων της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 2019, συμπεριλαμβανομένης της παρενόχλησης, του εκφοβισμού, της παρακολούθησης και των καταχρηστικών αγωγών, τα οποία συμβάλλουν στην αυτολογοκρισία και παγώνουν την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης τη χρήση κρατικών κονδυλίων «για να επηρεαστεί η κάλυψη και η συντακτική επιρροή στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, επιδεινώνοντας περαιτέρω αυτό το κλίμα», τονίζοντας ότι οι συνθήκες αυτές υπονομεύουν την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα του κοινού στην ενημέρωση.
Ειδική αναφορά υπάρχει στο PredatorGate. «Το 2022, η κυβέρνηση αντιμετώπισε έντονες υποψίες ότι χρησιμοποίησε κατασκοπευτικό λογισμικό Predator για να στοχεύσει, μεταξύ άλλων, δημοσιογράφους, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένα μεγάλο σκάνδαλο παρακολούθησης».
Στην έρευνα, επτά από τους δημοσιογράφους ανέφεραν ότι είχαν αποδείξεις ή ισχυρές υποψίες για κρατική παρακολούθηση, είτε με πιο «παραδοσιακά» μέσα, όπως οι υποκλοπές, είτε με τη στοχοποίηση με εμπορικό κατασκοπευτικό λογισμικό. «Αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και την ελευθερία της έκφρασης και κινδυνεύει να αναχαιτίσει τα ρεπορτάζ, καθώς τόσο οι πηγές όσο και οι δημοσιογράφοι φοβούνται για την ασφάλειά τους», σημειώνεται.
Ανάμεσα στις επώνυμες μαρτυρίες είναι αυτή του Σταύρου Μαλιχούδη, ενός ανεξάρτητου δημοσιογράφου που ανακάλυψε το 2021 ότι η υπηρεσία πληροφοριών της Ελλάδας τον κατασκόπευε. «Για πολλούς μήνες βρισκόμουν υπό τον φόβο. Με το φόβο να συναντήσω ανθρώπους, τις πηγές μου, και να τους εκθέσω. Μου πήρε πολύ χρόνο για να απεμπλακώ από αυτό που συνέβη και να αρχίσω να κάνω ξανά ρεπορτάζ», δήλωσε.
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης ότι η κυβέρνηση άσκησε αδικαιολόγητη επιρροή στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, όπως η ΕΡΤ και το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AMNA), υπονομεύοντας την ανεξαρτησία τους. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε επίσης κρατικά διαφημιστικά κονδύλια για να ευνοήσει φιλοκυβερνητικά μέσα.
Μια άλλη σημαντική ανησυχία είναι η εργαλειοποίηση του νομικού συστήματος κατά των δημοσιογράφων, κυρίως μέσω καταχρηστικών αγωγών, συχνά γνωστών ως SLAPPs (Strategic Lawsuits Against Public Participation). «Οι εκδικητικές αγωγές δυσφήμισης που κατέθεσε ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του Έλληνα πρωθυπουργού και πρώην υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, εναντίον δημοσιογράφων που αναφέρθηκαν στο σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, αποτελούν παράδειγμα αυτής της τάσης», καταγράφει η έρευνα του Παρατηρητηρίου.
Επιπλέον, «ενώ πρόσφατες τροποποιήσεις αποποινικοποίησαν την ‘απλή δυσφήμιση’ (διάδοση ενός γεγονότος, ακόμη και αν είναι αληθινό, που μπορεί να είναι προσβλητικό), οι νόμοι εξακολουθούν να δημιουργούν ποινική ευθύνη για «εξύβριση» και «συκοφαντική δυσφήμιση», προσθέτει.
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης ένα μοτίβο προσπαθειών της κυβέρνησης και άλλων αρχών να υπονομεύσουν τη λογοδοσία. Αυτό περιλαμβάνει την επίκληση της εθνικής ασφάλειας για την παρεμπόδιση της αποκάλυψης πληροφοριών που σχετίζονται με το σκάνδαλο παρακολούθησης, τη διερεύνηση των πληροφοριοδοτών και την απροθυμία να δημοσιοποιηθούν λεπτομέρειες σχετικά με τη διανομή των δημόσιων διαφημιστικών κονδυλίων στα μέσα ενημέρωσης.
Επικοινωνία με την κυβέρνηση
Η Human Rights Watch μοιράστηκε τα ευρήματα της έρευνάς της με την κυβέρνηση και τις αρμόδιες αρχές και μέσα ενημέρωσης, και οι απαντήσεις τους συνοψίζονται στην έκθεση και είναι διαθέσιμες στο σύνολό τους στο διαδίκτυο.
«Ενώ η κυβέρνηση έχει επισημάνει ορισμένες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, δεν είναι σαφές αν οι ενέργειες αυτές θα οδηγήσουν σε ουσιαστική αλλαγή. Η συνολική απάντηση της κυβέρνησης υπερασπίζεται σε μεγάλο βαθμό την υφιστάμενη κατάσταση και υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των προβλημάτων που κατέγραψε η Human Rights Watch», αναφέρει το Παρατηρητήριο.
Η έκθεση αναφέρει και την απόρριψη από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, λέγοντας ότι το κράτος δικαίου της χώρας είναι «ισχυρότερο από ποτέ» και ότι «η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρέθηκε συχνά στο επίκεντρο συκοφαντιών» ως απάντηση στις επικρίσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα της κυβέρνησής του.
«Η απορριπτική απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης στη νόμιμη κριτική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υποδηλώνει ότι απαιτείται ισχυρότερη δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», δήλωσε ο Χιου Γουίλιαμσον, διευθυντής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
«Ειδικότερα, η Κομισιόν και η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση και να διασφαλίσουν ότι θα σημειωθεί πραγματική πρόοδος όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και ότι θα τηρηθούν οι βασικές δημοκρατικές αξίες», καταλήγει.
Maria Psara
ΠΗΓΗ euronews.com
