«Ευελπιστώ ότι μέσω της ανακαλύψεως νέων υδρογονανθράκων, όχι μόνο θα κινηθεί η αγορά, θα δουλέψουν μηχανικοί, θα έρθει πλούτος στη χώρα αλλά θ’ αλλάξουνε και οι δυσμενείς όροι επιλύσεως του Κυπριακού που υπάρχουν σταθερά μετά το ’74. Δεν είναι κάτι εύκολο. Είναι κάτι δύσκολο». Με τη χαρακτηριστική αναφορά περιέγραψε μιλώντας στην εκδήλωση του ΤΕΕ ο Αγγελος Συρίγος, αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής Παντείου Πανεπιστημίου, τις δυναμικές και τις δυνατότητες, που διαμορφώνονται σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο από τις έρευνες και εξορύξεις υδρογονανθράκων στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Παρουσιάζοντας τις συνθήκες όπως έχουν διαμορφωθεί είπε ότι «χρειάζεται λεπτότατες ισορροπίες. Χρειάζεται και μπόλικη τύχη, να βρεθούν και άλλα κοιτάσματα, να συνεχίσει ο Ερντογάν, ο καλός αυτός άνθρωπος, να είναι στην Τουρκία. Μην ξεχνάτε ότι ο Ερντογάν έδιωξε το Ισραήλ από κοντά του, ο Ερντογάν έδιωξε την Αίγυπτο από κοντά του, ο Ερντογάν διώχνει τους Αμερικανούς από κοντά του. Χρειάζονται πολλοί παράγοντες μαζί, τύχη και πολύ καλή διπλωματία. Εάν όλα πάνε καλά, στα επόμενα δέκα χρόνια θα μπορούμε να πούμε ότι οι ισορροπίες είναι πλέον υπέρ του ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν είναι κάτι εύκολο. Είναι κάτι που μπορεί να είναι εφικτό».
Ο κ Συρίγος παρουσίασε σε χάρτες τις περιοχές στις οποίες Ελλάδα και η Κύπρος θεωρούν ότι είναι τμήμα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και της κυπριακής ΑΟΖ, εξηγώντας ότι η Κύπρος έχει κηρύξει αποκλειστική και οικονομική ζώνη. Η Ελλάδα δεν έχει κηρύξει αποκλειστική οικονομική ζώνη, έχει μόνο υφαλοκρηπίδα, η οποία καλύπτει το βυθό και το υπέδαφος. Ο ομιλητής σημείωσε ως εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός ότι «η Κύπρος πήρε το διεθνές δίκαιο και το έβαλε σε εφαρμογή. Είπε, λοιπόν, κάνω οριοθετήσεις με τα γειτονικά μου κράτη», διευκρινίζοντας ότι «είναι κάτι που δεν μπορούμε να κάνουμε στο Αιγαίο γιατί στο Αιγαίο είναι μόνο δύο κράτη, στην ανατολική Μεσόγειο είναι πολλά τα κράτη».
Σημείωσε λοιπόν ότι «η Κύπρος προχώρησε σε οριοθετήσεις με τα γειτονικά κράτη, θέτοντας την περιοχή της πέραν αμφισβητήσεως από πλευράς διεθνούς δικαίου, ασχέτως του τι λέει η Τουρκία». Παράλληλα η Κύπρος τεμάχισε την περιοχή και προχώρησε σε διεθνείς διαγωνισμούς προσελκύοντας μεγάλες ξένες εταιρείες».
Στη συνέχεια ο κ Συρίγος παρουσίασε πως αντέδρασε η Τουρκία στην οριοθέτηση, σημειώνοντας ότι η Τουρκία προχώρησε με τις χώρες της περιοχής, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, το Λίβανο, σε δικές της αυθαίρετες οριοθετήσεις «προσφέροντας» σε αυτές τις χώρες δήθεν μεγαλύτερη πρόσβαση. Είπε χαρακτηριστικά ο ομιλητής:
«Έρχεται η Τουρκία και λέει στην Αίγυπτο: κοίταξε να δεις, ξέχνα την οριοθέτηση που έκανες με την Κύπρο. Εάν κάνουμε μία οριοθέτηση όπου είμαστε εμείς από τη μία μεριά και εσείς από την άλλη ξεχνάμε εντελώς την ύπαρξη της Κύπρου, η οριοθέτηση θα πιάσει ως μέση γραμμή, τη μέση γραμμή ανάμεσα στην Τουρκία και την Αίγυπτο. Άρα, αν δεχθείς να κάνεις αυτή την οριοθέτηση μαζί μου θα κερδίσεις όλα αυτά τα τεμάχια που είναι με κίτρινο, το μισό 4, το μεγαλύτερο τμήμα του 5, του 6, ένα μικρό τμήμα του 7, ολόκληρο το 10 και το 11». Σχετικά σημείωσε ο ομιλητής ότι «οι τουρκικοί χάρτες δεν διεκδικούν το τεμάχιο 10 που ερχόταν η Exon Mobil. Όταν άκουγα διάφορες σειρήνες να φωνάζουν και να λένε: κακό που πάθαμε, έρχονται οι Τούρκοι, θα αμφισβητήσουν την Exon Mobil, αλλά ποιος θα τα βάλει με τους Αμερικανούς, ήταν άνευ ουσίας. Οι Τούρκοι δεν θα έμπαιναν στην περιοχή εξαρχής. Φώναζαν απλώς για να τους ακούσουμε για να μην μπούμε στα άλλα τεμάχια που διεκδικούν. Διότι αυτά τα τεμάχια τα είχαν «χαρίσει» στην Αίγυπτο».
Αναλυτικά παρουσίασε ο κ Συρίγος την ίδια τακτική που ακολούθησε με τους χάρτες της η Τουρκία και για τις άλλες γειτονικές χώρες. Σημείωσε δε ότι οι Τούρκοι φτάνουν μέχρι του σημείου να διεκδικούν και όλες τις περιοχές νοτίως της Κύπρου, παρά το γεγονός ότι το ψευδοκράτος δεν έχει θαλάσσιο μέτωπο, λέγοντας ότι «έχουμε δικαιώματα από το κράτος του ’60».
Ο κ Συρίγος σχολιάζοντας τη δυσμενή θέση απομόνωσης στην οποία έχει περιέλθει η Τουρκία με την τακτική που ακολουθεί σημείωσε ότι «η περίοδος ανόδου του Οθωμανικού Κράτους ήταν όσο καιρό κατελάμβανε καινούργια εδάφη και μοίραζε από τις περιουσίες των κατακτημένων στους ανθρώπους του τον πλούτο. Όταν έπαψε να καταλαμβάνει νέα εδάφη και να μοιράζει τον έτοιμο πλούτο, άρχισε και η κατάρρευση του Οθωμανικού Κράτους».
«Άρα τι πρέπει να κάνουμε; Πρέπει να συνεχίσουμε το ενεργειακό πρόγραμμα προσηλωμένοι στο ενεργειακό πρόγραμμα. Το λέω αυτό διότι η Τουρκία θέλει να σταματήσει την εξέλιξη που υπάρχει γύρω από το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου», είπε ο κ Συρίγος και σημείωσε ότι:
«Η Τουρκία έχει μείνει πίσω από τις εξελίξεις. Η Τουρκία ακολουθεί την Κύπρο. Είναι ενδιαφέρον ότι στην Ανατολική Μεσόγειο η Τουρκία σέρνεται πίσω από την Κύπρο. Η Κύπρος έχει δημιουργήσει ενεργειακές, έχει δημιουργήσει οικονομικά συμφέροντα με ξένες εταιρίες και έχει βρει ενεργειακά κοιτάσματα. Η Τουρκία προσπαθεί να διακόψει αυτό το πράγμα. Γιατί; Δεν νομίζω ότι είναι μόνο το θέμα της ανάγκης που έχουν από υδρογονάνθρακες. Φοβούνται ότι θα χάσουνε την ηγεμονική θέση που έχουνε δημιουργήσει στην επίλυση του κυπριακού από το ’74 και μετά, μία πράξη που είναι αντίθετη προς το Διεθνές Δίκαιο, σας το λέω εγώ που διδάσκω Διεθνές Δίκαιο. Τους μόνους που πειράζει η παράνομη πράξη της Τουρκίας είναι τους Κυπρίους και τους Ελλαδίτες. Κανέναν άλλον στον κόσμο. Αυτό όμως έχει δημιουργήσει μία ηγεμονική θέση της Κύπρου, της Τουρκίας στην επίλυση του κυπριακού».
Κατά την ομιλία του ο κ Συρίγος σημείωσε ότι την τρέχουσα περίοδο χρειάζεται προσοχή από την πλευρά της Ελλάδας από τις 23 Ιουνίου μέχρι τον σχηματισμό κυβέρνησης, θυμίζοντας ότι η Τουρκία έχει προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες σε τέτοιες περιόδους στο παρελθόν, όπως όταν εξέδωσε χάρτες στις 30 Απριλίου του 2012, έντεκα ημέρες πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα του Μαΐου του 2012.
Τέλος, ο κ. Συρίγος σημείωσε ότι «ο EastMed είναι κάτι και τεχνικά δύσκολο και νομικά δύσκολο. Αντιθέτως θα έλεγα, η δημιουργία ενός εργοστασίου LNG ή ενός εργοστασίου ηλεκτρικής ενέργειας με το φυσικό αέριο που θα βρεθεί στην Κύπρο στο Βασιλικό και η τοποθέτηση ενός καλωδίου που θα συνέδεε την Ελλάδα με την Κύπρο και το Ισραήλ, είναι κάτι που είναι πολύ πιο φθηνό και δεν παρουσιάζει τα ίδια νομικά προβλήματα».
Μιλώντας στο ίδιο συνέδριο η Τερέζα Φωκιανού, Πρόεδρος της Επιτροπής Upstream του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ), τόνισε πως η βιομηχανία πετρελαίου περιλαμβάνει 3 τομείς, τους:
- Upstream, που αφορά στην αναζήτηση αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου, στη γεώτρηση, διάνοιξη και λειτουργία των σχετικών εγκαταστάσεων (διακρίνεται από επιχειρησιακό κίνδυνο και ένταση κεφαλαίων, αλλά και υψηλών αποδόσεων)
- Midstream που περιλαμβάνει τη μεταφορά, αποθήκευση και εμπορία ακατέργαστων ή εξευγενισμένων προϊόντων πετρελαίου
- Downstream που αφορά στον εξευγενισμό του αργού πετρελαίου, στην επεξεργασία και τον καθαρισμό του ακατέργαστου φυσικού αερίου, καθώς και στην εμπορία και διανομή προϊόντων που προέρχονται από αργό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Οι 3 κατηγορίες συμβάσεων
Η πρώτη είναι με τη παραχώρηση αδειών με μίσθωση, με την υπογραφή της οποίας ολόκληρο το ρίσκο αναλαμβάνει η πετρελαϊκή εταιρία. Το όφελος του κράτους, εκτός απ’ την φορολογία, προέρχεται από το μίσθωμα το οποίο αυξάνεται με την αύξηση της παραγωγής, αλλά μπορεί να υπάρχουν και ειδικοί φόροι. Χρησιμοποιείται κυρίως από μη παραγωγικές χώρες και νέους πελάτες στην βιομηχανία πετρελαίου (παραδείγματα είναι οι ΗΠΑ, Καναδάς, Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο, Βραζιλία, Αλγερία, Σ. Αφρική, Ταϊλάνδη, Αυστραλία).
Η άλλη σύμβαση είναι η γνωστή Production Sharing Agreement, το PSA, στο οποίο δεν παραχωρείται το δικαίωμα του κοιτάσματος. Οι πετρελαϊκές εταιρίες αναλαμβάνουν από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο την ανάκτηση του κόστους, καθώς και μερίδιο από το profit oil και profit cash. Το κόστος ανάκτησης όμως μοιράζεται ανάμεσα στο κράτος και την πετρελαϊκή εταιρία. Και οι δύο μαζί, επενδυτής και ιδιοκτήτης των δικαιωμάτων, μοιράζονται το ρίσκο και παίρνουν το όφελος από το καθαρό κέρδος που θα προκύψει. Σ’ αυτό τον τύπο σύμβασης καμιά φορά περιλαμβάνουν και royalties και φόρους. Ο τύπος σύμβασης αυτός παρέχει βέβαια μεγαλύτερη ασφάλεια στον επενδυτή, δεν συμφέρει όμως τις χώρες που έχουν άγνωστο γεωλογικό υπόβαθρο ή θέλουν να μπουν για πρώτη φορά στην έρευνα. Παραδείγματα τέτοιων συμβάσεων έχουμε στην Ινδονησία, Μαλαισία, Αίγυπτο, Γκαμπόν, Ακτή Ελεφαντοστού, Συρία, Υεμένη, Τρινιντάντ Τομπάγκο και πρόσφατα στην Κύπρο, η οποία είχε και κάποια προβλήματα σχετικά με τη σύμβαση αυτή.
Η τρίτη σύμβαση που είναι τα Risk Service Contract. Ο ανάδοχος πληρώνεται τοις μετρητοίς ή σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο για τις υπηρεσίες του και επί προσθέτως μπορεί να κάνει και κάποιες διευθετήσεις για την ανάκτηση μέρους ή ολόκληρου του κόστους. Τέτοιες συμβάσεις υπάρχουν στο Μεξικό, στο Ιράν, στο Ιράκ και στο Κουβέιτ.
Η κ. Φωκιανού επίσης τόνισε πως καθώς η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη θα ακολουθεί ανοδική πορεία (ως το 2040 το ΑΕΠ θα αυξάνεται κατά μέσο όρο 3,5%) και ο πληθυσμός θα φτάσει ως το 2020 τα 9,2 δισ., η παγκόσμια ζήτηση σε ενέργεια ολοένα και θα αυξάνεται…
Και ακόμη πως, οι διαθέσιμες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου εξαντλούνται στα ρηχά νερά, με αποτέλεσμα οι αναζητήσεις να έχουν στραφεί σε βαθιά πλέον ύδατα για νέες ανακαλύψεις. Σε ένα κόσμο που το φυσικό αέριο εκτιμάται ότι αυξάνεται κατά 50% μέχρι το 2040 και η κατανάλωση πετρελαίου συνεχίζει ν’ αυξάνεται, το ενδιαφέρον των υπεράκτιων κοιτασμάτων παραμένει ισχυρό.
Τέλος, ο καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Αβραάμ Ζεληλίδης, ξεκίνησε την ομιλία του τονίζοντας χαρακτηριστικά πως «η έρευνα στην Ελλάδα είναι «τρέλα», καθώς δεν πληρώνεται από πουθενά». Και επίσης πως, οι ενεργειακοί πόροι της Ελλάδας επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες της Ευρώπης για τα επόμενα 40 χρόνια!
Αναφέρθηκε σε τρείς βασικές περιοχές υδρογονανθράκων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου (του Κυπαρισσιακού κόλπου, της Νοτίου Κρήτης και της Κύπρου), καθώς και στο Μεσογειακό υποθαλάσσιο βουνό νότια της χώρας μας.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο, γνωρίζουμε ότι: - Το μήκος της ράχης φθάνει τα 1500 km.
- Το πλάτος της ράχης κυμαίνεται από 150-320 km.
- Οι κλίσεις της ράχης είναι πιο ήπιες στο νότιο τμήμα της 1-2 μοίρες.
- Η μορφολογία της ράχης επηρεάζεται από την σημερινή τεκτονική.
- Ο χρόνος δημιουργίας της είναι μέσο Μειόκαινο, έγινε σχεδόν μαζί με το Ελληνικό τόξο, και πριν τη δημιουργία των Μεσσήνιων εβαποριτών.
- Υπάρχουν λεκάνες πίσω από τη ράχη με μεγάλο πάχος κλαστικών αποθέσεων.
- Το πάχος της ιζηματογενούς ακολουθίας της ράχης είναι μεγάλο, ξεπερνώντας κατά θέσεις τα 10-12km.
- Στην ιζηματογενή ακολουθία αναγνωρίστηκε η ύπαρξη των Μεσσήνιων εβαποριτών που το πάχος τους κυμαίνεται από 0 μέχρι και 2km.
- Σε τρεις περιοχές αναγνωρίστηκαν, μελετήθηκαν και αξιολογήθηκαν ηφαίστεια λάσπης που δημιουργούνται εξαιτίας διαφυγής υδρογονανθράκων.
- Το μέσο βάθος του νερού είναι 2.1km (από 1.2-3.0 km).
- Υπάρχουν πολλές τάφροι πίσω από τη ράχη – περιοχή που αναφέρεται ως backstop (Matapan, Poseidon, Strabo) – με ηλικία Μέσο Μειόκαινο, βάθος 2.5-3.0 km, και πάχος ιζηματογενούς ακολουθίας μετά τη δημιουργία των λεκανών, 6.5km.
- Υπάρχουν λεκάνες μπροστά από τη ράχη – abyssal plains (Messina, Sirte, Herodotus)- με βάθη από 3.0-4.2 km.
