Εχουμε στατιστικά για το παρελθόν της χώρας αλλά κανένα απολύτως στοιχείο σε επίπεδο δείκτη για τις μελλοντικές προοπτικές της
Πόσο πληθυσμό θα έχει η Ελλάδα το 2031, ποιες θα είναι οι κρατικές δαπάνες για εκπαίδευση, αλλά και για Ερευνα και Καινοτομία ως ποσοστό του ΑΕΠ, ποιο ποσοστό της ενεργειακής κατανάλωσης στη χώρα θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), τι εμβαδόν της επικράτειάς της θα καλύπτεται από δάση και σε τι ύψος θα ανέρχονται οι κατά κεφαλήν εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Σε αυτά τα ερωτήματα δίνει απάντηση ο εθνικός δείκτης SOFI-GR.
Η κατάρτιση του εθνικού δείκτη SOFI-GR, ο οποίος στόχο έχει να αποτυπώσει τις απόψεις δεκάδων εμπειρογνωμόνων, αλλά και της ελληνικής κοινωνίας, για το αν οι συνθήκες της πραγματικότητας πρόκειται να βελτιωθούν ή να χειροτερέψουν στην περίοδο ως το 2031, αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2022. Ο παγκόσμιος SOFI αναπτύχθηκε το 2001 από το «Millennium Project», το οποίο ξεκίνησε ως πρωτοβουλία του ΟΗΕ και σήμερα είναι ανεξάρτητος συμβουλευτικός φορέας με έδρα την Ουάσιγκτον και κόμβους σε 60 χώρες ανά τον πλανήτη. Η Εδρα UNESCO για την Ερευνα του Μέλλοντος, σε συνεργασία με την ομάδα Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού και Ερευνας για το Μέλλον παρά τω πρωθυπουργώ, επέλεξε τη μεθοδολογία του «Millenium Project», προκειμένου να συνθέσει έναν τέτοιο δείκτη για την Ελλάδα, τον SOFI-GR.
«Γνωρίζουμε το ΑΕΠ της Ελλάδας και άρα το μέγεθος και τη σύνθεση της οικονομίας της σήμερα, έχουμε στατιστικά για το παρελθόν της, αλλά κανένα απολύτως στοιχείο σε επίπεδο δείκτη για τις μελλοντικές προοπτικές της, για τη χώρα στην οποία θα ζουν οι επόμενες γενιές. Οι δείκτες που χρησιμοποιούμε για να παρακολουθούμε την κατάσταση μιας χώρας είναι συνήθως εστιασμένοι στο παρόν και σε έναν θεματικό τομέα -για παράδειγμα στην οικονομία, το περιβάλλον ή την εκπαίδευση- και σχεδόν αποκλειστικά βασίζονται σε δεδομένα του έστω πρόσφατου παρελθόντος. Ο κόσμος όμως υφίσταται γρήγορους μετασχηματισμούς σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Σε μια τέτοια πραγματικότητα απαιτούνται εργαλεία για την παρακολούθηση όχι μόνο του παρόντος, αλλά και των προοπτικών της χώρας, και χρειάζονται δείκτες που θα εκφράζουν, εκτός από την τρέχουσα κατάσταση, και τις μελλοντικές προοπτικές της»: με τις φράσεις αυτές, ο δρ Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, επικεφαλής της Εδρας της UNESCO για την Έρευνα του Μέλλοντος και αναπληρωτής πρόεδρος της Ομάδας Προοπτικής Διερεύνσης (Foresight) στην Προεδρία της Κυβέρνησης, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τους λόγους για τους οποίους αποφασίστηκε να δημιουργηθεί στην Ελλάδα ο δείκτης SOFI (State of the Future Index).
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο διατυπώνονται οι ερωτήσεις στο ερωτηματολόγιο του SOFI-GR (οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να το συμπληρώσουν εδώ: https://ec.europa.eu/eusurvey/runner/SOFI_GR_Phase2) είναι το ακόλουθο: «Η καλύτερη (υψηλότερη) τιμή που έλαβε ο δείκτης κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών ήταν 24.024,234 δολάρια ΗΠΑ και η χειρότερη 22.251,257 δολ. Κατά την κρίση σας, ποια είναι η πιο εύλογη καλύτερη τιμή που θα μπορούσε να λάβει ο εν λόγω δείκτης το έτος 2031 και ποια η πιο εύλογη χειρότερη; Πόσο σημαντικός είναι ο εν λόγω δείκτης για το μέλλον της Ελλάδας για τα επόμενα δέκα έτη;».
Γιατί ένας τέτοιος δείκτης είναι χρήσιμος
«Ουσιαστικά είναι ένας δείκτης που δεν “κοιτάζει” στο παρελθόν, αλλά στο μέλλον, με στόχο να σχηματιστεί από τους ειδικούς μια ολοκληρωμένη εικόνα για τι είναι πιθανό να αλλάξει είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο στα επόμενα δέκα χρόνια. Η δημιουργία του μπορεί να βοηθήσει να τεθούν με οργανωμένο τρόπο ερωτήματα που σχετίζονται με τις προοπτικές που δημιουργούμε σήμερα για ένα καλύτερο μέλλον. Επίσης, μπορεί να παρέχει μια εποπτική, περισσότερο ολοκληρωμένη ένδειξη, για την κατάσταση της πραγματικότητας, για τη γενική πορεία του μέλλοντος σε σχέση με το παρελθόν μας, και να μας βοηθήσει να αξιολογήσουμε τις επιπτώσεις των πολιτικών στο μέλλον. Για αυτό και έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε τι ευρήματα θα αποδώσει η δεύτερη κατά σειρά κατάρτιση του δείκτη, δύο χρόνια μετά την πρώτη. Στην Ελλάδα, πέραν των εμπειρογνωμόνων, δημιουργήσαμε τη δυνατότητα να καταθέσουν τις εκτιμήσεις τους και οι πολίτες. Στη συνέχεια, κατά το στάδιο της αξιολόγησης και εφόσον οι εκτιμήσεις των πλευρών διαφοροποιούνται, θα καταλήξουμε σε δύο κατηγορίες συμπερασμάτων», εξηγεί ο δρ Χριστοφιλόπουλος και προσθέτει ότι, πέραν του παγκόσμιου δείκτη SOFI, που δημιουργήθηκε το 2001 και δημοσιοποιείται ανά διετία, με στόχο να αποτυπώσει συνολικά την προοπτική της ανθρωπότητας, υπάρχουν και οι εθνικοί, οι οποίοι εστιάζουν στα ιδιαίτερα στοιχεία κάθε χώρας.
Δείκτες SOFI σε επίπεδο κράτους έχουν δημιουργηθεί για κράτη της Λατινικής και Βόρειας Αμερικής, καθώς και για τη Νότια Κορέα, τη Νότια Αφρική, το Κουβέιτ, το Αζερμπαϊτζάν, την Τουρκία, την Πολωνία κ.ά.
Σύμφωνα με τον δρα Χριστοφιλόπουλο, ο ελληνικός δείκτης περιλαμβάνει 25 υποδείκτες, προσαρμοσμένους στις ιδιαιτερότητες της χώρας. Για παράδειγμα υπάρχει υποδείκτης για τον πολιτισμό, όπως στην περίπτωση του Κουβέιτ υπάρχει υποδείκτης για τα ορυκτά καύσιμα και το πετρέλαιο. Το δε «Frederick S. Pardee Center for International Futures» του Πανεπιστημίου του Ντένβερ παράγει συγκρίσιμους δείκτες SOFI για όλες τις χώρες.
«Σε επίπεδο κράτους, ο δείκτης SOFI μπορεί να εφαρμοστεί για τη συγκριτική παρακολούθηση της κατάστασης ενός κράτους κατά την πάροδο των ετών, προσφέροντας έτσι μια συνεκτική παρουσίαση της ιστορικής του πορείας, με το βλέμμα πάντα προς το μέλλον και αποτυπώνοντας τις σημαντικότερες τάσεις και διαστάσεις της οικονομίας, της κοινωνίας και του πολιτισμού, του φυσικού περιβάλλοντος, της πολιτικής και του Δικαίου, της τεχνολογίας και των υποδομών», καταλήγει.
Αλεξάνδρα Γούτα
