Πως θα επηρεάσει ο εμβολιασμός τις εργασιακές σχέσεις

Μπορεί ο εργοδότης να επιβάλλει τον εμβολιασμό κατά του κορονοϊού στο προσωπικό του; Μπορεί η άρνηση του εργαζόμενου να οδηγήσει σε απόλυση; Αν δουλεύει στον κλάδο της υγείας ή στον επισιτισμό, τότε ναι, λέει στο Sputnik ο καθηγητής Εργατικού Δικαίου της Νομικής σχολής του ΑΠΘ Αρης Καζάκος.
Η συζήτηση που ήδη έχει αρχίσει περί πιστοποιητικού εμβολιασμού κατά του κορονοϊού, φαίνεται ότι δεν αφορά μόνο τα ταξίδια και τις αεροπορικές αλλά και τις θέσεις εργασίας.
Στη Γερμανία, όπως έγραψε η εφημερίδα «Bild», υγειονομικοί υπάλληλοι απολύθηκαν επειδή δεν ήθελαν να εμβολιαστούν. Ο διευθυντής του νοσηλευτικού κέντρου είχε εμβολιαστεί και ζήτησε από τους υπαλλήλους του να πράξουν το ίδιο. Τρεις από αυτούς αρνήθηκαν και τέσσερις δήλωσαν ότι δεν έχουν αποφασίσει. Ο διευθυντής τους έδωσε προθεσμία δύο ημερών για να αποφασίσουν και μετά τη λήξη της οι υπάλληλοι απάντησαν αρνητικά και ο διευθυντής αποφάσισε να τους απολύσει.
Μπορεί λοιπόν ένας εργοδότης να απολύσει εργαζόμενους που δεν θέλουν να εμβολιαστούν, δεδομένου ότι ο εμβολιασμός και στην Ελλάδα δεν είναι υποχρεωτικός;
Το Sputnik μίλησε με τον καθηγητή Εργατικού Δικαίου στη Νομική του ΑΠΘ Αρη Καζάκο και του έθεσε το ζήτημα. Ανέφερε ότι το θέμα διακρίνεται σε δύο επίπεδα.
Στο γενικό επίπεδο, όπου πράγματι δεν υπάρχει υποχρέωση εμβολιασμού για κανέναν στη χώρα μας αλλά και σε άλλες χώρες και στο ειδικό επίπεδο, δηλαδή στις εργασιακές σχέσεις.
«Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τις εργασιακές σχέσεις τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Με την έννοια ότι ούτε για τις εργασιακές σχέσεις υπάρχει κάποια ειδική νομοθετική ρύθμιση που να επιβάλλει εμβολιασμό των εργαζόμενων. Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένες δραστηριότητες για τις οποίες θα έπρεπε να δεχτούμε ότι υπάρχει όντως υποχρέωση εμβολιασμού των εργαζόμενων. Αναφέρομαι κυριότατα στην περίπτωση των υγειονομικών νοσοκομείων και κλινικών και αναφέρομαι ακόμη και στο προσωπικό επισιτιστικών επιχειρήσεων. Στις επισιτιστικές επιχειρήσεις, για τους ασκούντες επισιτιστικά επαγγέλματα με βάση το ισχύον Δίκαιο θα πρέπει το προσωπικό αυτό να κάνει σε τακτά χρονικά διαστήματα ανανέωση, επικαιροποίηση του βιβλιαρίου υγείας. Σε αυτά τα επαγγέλματα του επισιτισμού λοιπόν επειδή ο κίνδυνος μετάδοσης είναι μεγαλύτερος, μπορώ εύκολα να συμπεράνω από την ισχύουσα νομοθεσία ότι θα πρέπει να επιβάλλεται εμβολιασμός» είπε ο κ. Καβάκος.
«Ο εργοδότης μπορεί να ζητήσει εμβολιασμό»
Παράλληλα, ο εργατολόγος επισήμανε ότι «ο εργοδότης μπορεί να ζητήσει εμβολιασμό ασκώντας είτε το διευθυντικό του δικαίωμα που του δίνει την εξουσία να διαμορφώνει την επιχείρησή του με τον τρόπο που ο ίδιος επιλέγει, είτε με βάση τις διατάξεις εκείνες που του επιβάλλουν να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα προστασίας της ζωής και της υγείας των εργαζόμενων».
Επιπλέον, ο κ. Καζάκος προσθέτει το ερώτημα τι γίνεται εάν ο εργοδότης δεν εκπληρώνει την υποχρέωση που έχει για την προστασία της ζωής και της υγείας των εργαζόμενων αλλά το ζητούν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι.
«Σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να δεχτούμε πάλι ότι ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να λάβει τα μέτρα αυτά. Και τα μέτρα αυτά όπως ανέφερα θα αφορούν κυριότατα τους υγειονομικούς δηλαδή γιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, αλλά και πρόσωπα που ασκούν διάφορα βοηθητικά επαγγέλματα σε νοσοκομείο ή κλινικές. Εδώ θα πρέπει να δεχτούμε ότι ο εργοδότης δεν έχει απλώς το δικαίωμα, αλλά έχει και την υποχρέωση να ζητήσει τον εμβολιασμό για λόγους προστασίας της ζωής και της υγείας τόσο του προσωπικού όσο και του κοινωνικού συνόλου, εκείνων δηλαδή των προσώπων που έρχονται σε επικοινωνία ή φυσική επαφή είτε γιατί επισκέπτονται ένα νοσοκομείο ή κλινική, είτε γιατί όταν ανοίξουν οι επιχειρήσεις εστίασης θα πηγαίνουν σε αυτές δηλαδή σε ένα εστιατόριο κλπ» τόνισε και ξεκαθάρισε ότι σε αυτές τις περιπτώσεις ο εργοδότης μπορεί να επιβάλλει τον εμβολιασμό των εργαζόμενων.
«Εδώ λοιπόν (σ.σ. για υγειονομικούς και επισιτιστικά επαγγέλματα) στο δίλημμα που έχουμε μεταξύ της υποχρέωσης του εργοδότη να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα προστασίας της ζωής και της υγείας κι από την άλλη πλευρά της ελευθερίας των προσώπων να αποφασίζουν τον μη εμβολιασμό τους, μεταξύ των δύο αυτών επιλογών η τελική μας απόφαση είναι μάλλον απλή. Πρέπει να κλίνουμε οπωσδήποτε σε εκείνη την απάντηση που θέλει τον εργοδότη υποχρεωμένο να λαμβάνει όλα αυτά τα μέτρα και επομένως επιβάλλει τον εμβολιασμό στο προσωπικό του» είπε.
Υπάρχουν και κλάδοι που ο εμβολιασμός κρίνεται κατά περίπτωση
Ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις εργασιακών κλάδων όπως είπε ο κ. Καζάκος όπως, για παράδειγμα, σε ένα εργοστάσιο, η κατάσταση, αν δηλαδή ο εργοδότης μπορεί να επιβάλει τον εμβολιασμό, μπορεί να κριθεί κατά περίπτωση.
«Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις θα πρέπει να κρίνουμε κατά περίπτωση. Δηλαδή έχουμε να κάνουμε με ένα εργοστάσιο, δεν είναι δηλαδή παροχής υπηρεσιών υγειονομικών, δεν είναι επιχείρηση εστίασης, είναι ένα εργοστάσιο στο οποίο όμως ο συγχρωτισμός από τη φύση της παραγωγικής διαδικασίας είναι συχνός ή και συνεχής. Εδώ θα πρέπει και πάλι να κάνουμε μία στάθμιση για να δούμε αν θα υπερισχύσει η ελευθερία του προσώπου να μην κάνει εμβολιασμό ή η υποχρέωση του εργοδότη για λήψη μέτρων προστασίας της ζωής και της υγείας. Είναι φανερό ότι όταν ο συγχρωτισμός στις επιχειρήσεις αυτές είναι συχνός και πυκνός ή συνεχής, τότε και πάλι θα πρέπει να δεχθούμε ότι θα πρέπει να υποχωρήσει η ελευθερία των εργαζόμενων να μην εμβολιαστούν. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας όλες τις περιστάσεις που συνοδεύουν κάθε συγκεκριμένη περίπτωση για να κάνουμε τη στάθμιση» είπε χαρακτηριστικά.
Μπορεί ένας εργοδότης να απολύσει κάποιον που δεν έκανε το εμβόλιο;
Σε αυτές τις περιπτώσεις πάντως η άρνηση του εργαζόμενου να εμβολιαστεί δεν σηματοδοτεί στον εργοδότη το δικαίωμα να το επιβάλει ή να τον απολύσει καθώς, όπως αναφέρει ο κ. Καζάκος, πριν από την απόλυση θα πρέπει ο εργοδότης να προχωρήσει στην εφαρμογή ηπιότερων μέτρων όπως η τηλεργασία, η διαμόρφωση χώρων για την αποφυγή του συνωστισμού, ακόμα και η χορήγηση άδειας άνευ αποδοχών για όσο διαρκεί η πανδημία.
«Σε περίπτωση άρνησης του εργαζόμενου το δικαίωμα απόλυσης του εργοδότη δεν είναι δεδομένο. Δηλαδή πριν από την απόλυση μπορεί να πάρει άλλα μέτρα προστασίας. Αν, για παράδειγμα, κριθεί ότι στη συγκεκριμένη επιχείρηση πρέπει να εμβολιαστεί το προσωπικό για τους λόγους που είπαμε, ο εργοδότης έχει τη δυνατότητα και την υποχρέωση να πάρει ηπιότερα μέτρα αντί της απόλυσης. Για παράδειγμα, θα έχει υποχρέωση να ορίσει ότι η εργασία θα παρέχεται από εδώ και πέρα από απόσταση όπως μέσω τηλεργασίας, ή θα πρέπει να δεχτούμε ότι στο πλαίσιο προστασίας που έχει ο εργοδότης θα πρέπει να διαμορφώσει τους χώρους εργασίας έτσι ώστε να αποφεύγεται η άμεση επικοινωνία κι επαφή του προσωπικού. Aκόμη θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ως ηπιότερη λύση και τη χορήγηση άδειας χωρίς αποδοχές όσο διαρκεί η πανδημία, με βάση πάλι συγκεκριμένες ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις και βέβαια μόνο εάν τελικά όλα αυτά τα ηπιότερα μέσα εξαντληθούν και δεν αποδώσουν, τότε θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς την απόλυση» είπε ο καθηγητής Εργατικού Δικαίου.
Τέλος, ο κ. Καζάκος εκτιμά ότι σύντομα «θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τέτοια ζητήματα» και ειδικά όταν θα επαναλειτουργήσει η αγορά.
«Η συζήτηση που γίνεται αυτήν τη στιγμή για πιστοποιητικό εμβολιασμού δεν είναι άσχετη. Για παράδειγμα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι επιχειρήσεις συγκοινωνιών, όπως αεροπορικές εταιρείες, ακτοπλοϊκές κ.ά. θα τεθούν αργά ή γρήγορα αντιμέτωπες με το ερώτημα αν θα ζητούν πιστοποιητικό εμβολιασμού προκειμένου να επιτρέπουν τη μεταφορά προσώπων» τόνισε.
Και πρόσθεσε: «Στο δίλημμα που υπάρχει μεταξύ ελευθερίας του ατόμου να αρνηθεί τον εμβολιασμό και του υποχρεωτικού εμβολιασμού ως μέτρου πρόληψης, προστασίας της ζωής και της υγείας σε πολλές πολλές περιπτώσεις βλέπω να υπερισχύει το δεύτερο».
Φανή Χαρίση