«Η μόνη ρεαλιστική και δημοκρατική λύση είναι η επιστροφή στην αρχική Συμφωνία του Ντέιτον, η οποία έγινε αποδεκτή από τους εκπροσώπους όλων των εθνών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και στη συνέχεια μέσω του διαλόγου, χωρίς την ωμή παρέμβαση κανενός εξωτερικού παράγοντα, οι εγχώριοι θεσμοί να ρυθμίζουν οι ίδιοι τις σχέσεις τους στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη», τονίζει, σε συνέντευξή της στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η προεδρεύουσα του τριμελούς συλλογικού προεδρείου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης Ζέλκα Τσβιγιάνοβιτς (Zeljka Cvijanovic).
Απαντώντας σε όσους υποστηρίζουν ότι 27 χρόνια μετά, η Συμφωνία του Ντέιτον, με την οποία τα αντιμαχόμενα μέρη συμφώνησαν για παύση των εχθροπραξιών και προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στη χώρα έχει ξεπεραστεί, η κ. Τσβιγιάνοβιτς σημειώνει ότι αυτό που ουσιαστικά συνέβη είναι ότι δεν δόθηκε ποτέ ουσιαστικά η ευκαιρία στη Συμφωνία αυτή να πάρει σάρκα και οστά καθώς προτού καλά καλά στεγνώσει το μελάνι της υπογραφής «ξεκίνησε η βίαιη και παράνομη αναθεώρησή της», επιρρίπτοντας ευθύνες για τη διαμορφωθείσα κατάσταση στους Ύπατους Εκπροσώπους στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Απορρίπτει δε κατηγορηματικά δημοσιεύματα που χαρακτηρίζουν τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ως μια από τις πλέον επικίνδυνες εστίες έντασης στα Βαλκάνια, αλλά και όσα κάνουν λόγο για διχασμό μεταξύ των διαφορετικών εθνοτικών ομάδων.
Με την Βοσνία – Ερζεγοβίνη να έχει λάβει προ ημερών καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ χώρα, η προεδρεύουσα του τριμελούς συλλογικού προεδρείου τονίζει ότι από την εξέλιξη αυτή μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι υπάρχει πραγματικά ευρωπαϊκή προοπτική όχι μόνο για την Β/Ε, αλλά και για όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, τονίζοντας ωστόσο ότι πέρα από την ετοιμότητα των χωρών που βρίσκονται σε ευρωπαϊκή πορεία, πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση των κρατών μελών της ΕΕ ως προς το θέμα της περαιτέρω διεύρυνσης. Ειδικότερα δε, για την Βοσνία -Ερζεγοβίνη επισημαίνει πως είναι πολύ σημαντικό όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, σύμφωνα με τις συνταγματικές αρμοδιότητες που προβλέπονται στη Συμφωνία του Ντέιτον, «να είναι ορατά και να περιλαμβάνονται στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης».
Η κ. Τσβιγιάνοβιτς, η οποία επισκέφθηκε πρόσφατα την Ελλάδα και είχε συναντήσεις με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και για το υψηλό επίπεδο των διμερών σχέσεων λέγοντας πως είναι μια εξαιρετική βάση για τη βελτίωση της συνεργασίας σε πολλούς αναξιοποίητους ώς σήμερα τομείς και ιδιαίτερα στην οικονομία, την ενέργεια και τον τουρισμό. Επισήμανε δε την ανάγκη για ενίσχυση του διμερούς εμπορίου και εντατικοποίησης των επαφών μεταξύ των επιχειρηματιών των δύο χωρών.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της προεδρεύουσας του τριμελούς συλλογικού προεδρείου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης Ζέλκα Τσβιγιάνοβιτς (Zeljka Cvijanovic) στο ΑΠΕ-ΜΠΕ:
Ερ.: Μετά την επίσκεψή σας στην Ελλάδα, πώς θα χαρακτηρίζατε το επίπεδο της διμερούς συνεργασίας μεταξύ της χώρας σας και της Ελλάδας; Υπάρχουν προοπτικές ενίσχυσης των διμερών σχέσεων και αν ναι, σε ποιους τομείς;
Απ.: Δεν υπάρχουν ανοιχτά θέματα στις σχέσεις της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με την Ελλάδα. Οι διμερείς σχέσεις βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο, γεγονός που αποτελεί εξαιρετική βάση για τη βελτίωση της συνεργασίας σε πολλούς τομείς. Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες που δεν έχουν ακόμα αξιοποιηθεί, ειδικά στον τομέα της οικονομίας, της ενέργειας και του τουρισμού. Επιθυμία μας είναι οι συναλλαγές εξωτερικού εμπορίου μεταξύ της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και της Ελλάδας να γίνουν πολύ πιο εντατικές, διότι είναι σε αρκετά χαμηλό επίπεδο, καθώς και η βελτίωση των επαφών μεταξύ των επιχειρηματιών σε σχέση με το επίπεδο που βρίσκονται σήμερα.
Γενικά, είμαι πολύ ικανοποιημένη από την επίσκεψή μου στην Ελλάδα, κατά την οποία είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον Πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη και την Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Σακελλαροπούλου, την οποία και προσκάλεσα επίσημα να επισκεφτεί τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Χαίρομαι που, στο πλαίσιο της επίσκεψής μου, συμμετείχα για δεύτερη φορά στο φόρουμ «Βαλκάνια και Μαύρη Θάλασσα», όπου συζητήσαμε για την ανάγκη βελτίωσης της περιφερειακής συνεργασίας σε όλους τους σημαντικούς τομείς.
Ερ.: Είναι δυνατή μια ευρωπαϊκή προοπτική για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στο εγγύς μέλλον; Τι έχει γίνει μέχρι σήμερα προς αυτή την κατεύθυνση;
Απ.: Από τα πρόσφατα γεγονότα, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι υπάρχει πραγματικά ευρωπαϊκή προοπτική όχι μόνο για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αλλά και για όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Πρέπει όμως να γίνουν κατανοητά ορισμένα πράγματα. Πρώτον, ότι οι νέες γεωπολιτικές συνθήκες υπαγορεύουν και νέες προσεγγίσεις. Επίσης, πέρα από την ετοιμότητα των χωρών που βρίσκονται σε ευρωπαϊκή πορεία, πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση των κρατών μελών της ΕΕ ως προς το θέμα της περαιτέρω διεύρυνσης. Τέλος, πολλά θα εξαρτηθούν από το εάν η ΕΕ θα έχει μια πιο ρεαλιστική και ισορροπημένη προσέγγιση για καθεμία από αυτές τις χώρες ξεχωριστά. Είναι σαφές ότι οι χώρες που επιθυμούν να γίνουν μέλη της ΕΕ πρέπει να προσαρμοστούν στο σύστημα στο οποίο θέλουν να ενταχθούν, αλλά και η σχέση της ΕΕ θα πρέπει επίσης να τοποθετηθεί σε πιο αξιόπιστη βάση από ό,τι ήταν μέχρι σήμερα. Όσον αφορά τη θέση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και την απόκτηση του καθεστώτος της υποψήφιας προς ένταξη χώρας, πιστεύω ότι σήμερα αυτό το θέμα θα είναι περισότερο αποτέλεσμα ορισμένων παγκόσμιων διαδικασιών που παρακολουθούμε και ελπίζω ότι την επόμενη χρονική περίοδο και οι δύο πλευρές, οι Βρυξέλλες και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, θα καταβάλουν επιπλέον προσπάθειες προκειμένου να συγκεκριμενοποιηθεί το εν λόγω καθεστώς. Εκτός από ένα σαφή σχεδιασμό των μελλοντικών δραστηριοτήτων, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε σε ποια και σε τι είδους ΕΕ θα ενταχθούμε.
Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό για εμάς όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, σύμφωνα με τις συνταγματικές αρμοδιότητες που προβλέπονται στη Συμφωνία του Ντέιτον, να είναι ορατά και να περιλαμβάνονται στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πολλές συγκεκριμένες δραστηριότητες βρίσκονται στην αρμοδιότητα των οντοτήτων, της Σερβικής Δημοκρατίας και της Ομοσπονδίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, καθώς και των καντονίων της Ομοσπονδίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, ενώ ορισμένες είναι στην αρμοδιότητα των κοινών θεσμών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Είναι πολύ σημαντικό και οι ευρωπαίοι εταίροι μας, καθώς και όλοι οι σημαντικοί παράγοντες στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, να σεβαστούν αυτό το γεγονός, προκειμένου να εφαρμοστούν όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά οι απαραίτητες μεταρρυθμιστικές διαδικασίες.
Ερ.: Ένα από τα βήματα που έπρεπε να κάνει η χώρα σας για να αποκτήσει το καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ είναι η υιοθέτηση μιας συνολικής στρατηγικής για θέματα μετανάστευσης και ασύλου, σύμφωνα με την οποία θα πρέπει να ενισχύσετε τους συνοριακούς ελέγχους. Πώς εξελίσσεται αυτή η διαδικασία και ποια είναι η κατάσταση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη σχετικά με το θέμα της μετανάστευσης;
Απ.: Σε μία από τις τελευταίες συνεδριάσεις, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε την προαναφερθείσα στρατηγική, η οποία ελπίζουμε ότι θα βελτιώσει τις ικανότητές μας για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. Γενικά, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι ως επί το πλείστον χώρα διέλευσης και σχεδόν ποτέ ο τελικός προορισμός των μεταναστών. Γι’ αυτό προσπαθούμε να τους παρέχουμε όλες τις απαραίτητες ανθρώπινες συνθήκες, αλλά έχουμε επίσης ξεκάθαρα αναφέρει ότι δεν διαθέτουμε κατάλληλες εγκαταστάσεις για τη φιλοξενία τους στην επικράτεια της Σερβικής Δημοκρατίας. Πιστεύω ότι είναι σημαντικό σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης να σεβαστούμε όλες τις προδιαγραφές ασφάλειας και ανθρώπινων συνθηκών, όπως κάναμε την προηγούμενη περίοδο, σεβόμενοι παράλληλα το γεγονός ότι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη δεν είναι η χώρα προορισμού τους, αλλά μόνο ένας ενδιάμεσος σταθμός.
Ερ.: Στα μέσα ενημέρωσης συχνά εκφράζεται ο φόβος ότι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι αυτή τη στιγμή η πιο επικίνδυνη εστία έντασης στα Βαλκάνια. Συμμερίζεστε αυτήν την άποψη;
Απ.: Όχι. Κάθε χώρα αντιμετωπίζει ορισμένες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, η οποία από πολλές απόψεις είναι μία ιδιαίτερη χώρα. Υπάρχουν πολλές σύνθετες προκλήσεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι οποίες δεν σχετίζονται με την ασφάλεια αλλά είναι πολιτικής φύσεως. Γι’ αυτό δεν θεωρώ δικαιολογημένους ή χρήσιμους τους πομπώδεις τίτλους στα μέσα ενημέρωσης που μεγαλοποιούν τα εσωτερικά προβλήματα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ή τα σχετίζουν με την ασφάλεια, διότι αυτό είναι επιβλαβές και, εν τέλει και ανακριβές.
Ερ.: Σχεδόν τρεις δεκαετίες αφότου ο πόλεμος κατέστρεψε τη χώρα σας, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη εξακολουθεί να επιβαρύνεται από εθνοτικές διαιρέσεις. Υπάρχουν φωνές που μιλούν για διχασμό. Τι θα σήμαινε ένα τέτοιο σενάριο για τη χώρα;
Απ.: Αυτό που εσείς ονομάζετε εθνοτικές διαιρέσεις, εγώ θα το ονόμαζα δημοκρατικό πλουραλισμό διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, χαρακτηριστικό των συναινετικών δημοκρατιών. Γιατί αυτό επιτρέπεται και είναι φυσιολογικό στο Βέλγιο, που είναι μέλος της ΕΕ, και στην περίπτωση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης παρουσιάζεται δραματικά;
Η πολιτική μου και η θέση της Σερβικής Δημοκρατίας, την οποία εκπροσωπώ και της οποίας οι πολίτες, σε τελική ανάλυση, με εξέλεξαν στη θέση του μέλους της τριμελούς Προεδρίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, συνοψίζονται στο εξής – συνεπής σεβασμός της Συμφωνίας του Ντέιτον και του Συντάγματος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, που είναι το IV παράρτημά του. Τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από αυτό. Είναι μια απολύτως θεμιτή και νόμιμη θέση από την οποία δεν συνεπάγεται κανενός είδους διχασμός, αλλά ένας εντατικός διάλογος των εκπροσώπων των διαφορετικών εθνοτικών ομάδων και συναίνεση στη λήψη αποφάσεων, όπως ακριβώς προβλέπει το Σύνταγμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.
Ερ.: Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Συμφωνία του Ντέιτον έχει ξεπεραστεί; Αν ναι, ποια είναι η λύση;
Απ.: Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα συνδέεται απολύτως με την προηγούμενη. Η Συμφωνία του Ντέιτον σταμάτησε πράγματι τις τραγικές συγκρούσεις, αλλά ταυτόχρονα καθόρισε με σαφήνεια και ακρίβεια την κατανομή των αρμοδιοτήτων και τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Το πρόβλημα με τη Συμφωνία του Ντέιτον δεν είναι ότι έχει ξεπεραστεί, αλλά ότι δεν της δόθηκε η ευκαιρία να πάρει σάρκα και οστά στην πράξη. Ούτε το μελάνι της υπογραφής δεν πρόλαβε να στεγνώσει και ξεκίνησε η βίαιη και παράνομη αναθεώρησή της. Αυτό γινόταν συχνότερα από τους Ύπατους Εκπροσώπους στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι οποίοι παράνομα, έδιναν στον εαυτό τους δικτατορικές εξουσίες, γκρεμίζοντας τα δημοκρατικά θεμέλια και την εμπιστοσύνη μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Για ποιο λόγο γίνονται οι εκλογές, για ποιο λόγο υπάρχουν οι εγχώριοι θεσμοί και οι εκπρόσωποι του λαού, αν οι αποφάσεις στη χώρα θα λαμβάνονται από μη εκλεγμένους ξένους που δεν λογοδοτούν σε κανέναν για τις πράξεις τους; Επιπλέον, ο παρεμβατισμός αυτού του είδους είναι αντίθετος με τις δημοκρατικές αρχές, και συνεπώς και με τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι ένα συνταγματικό και πολιτικό χάος, στο οποίο ενώ το Σύνταγμα προβλέπει κάτι συγκεκριμένο σε πολλούς τομείς, κάτι εντελώς διαφορετικό εφαρμόζεται στην πράξη.
Η μόνη ρεαλιστική και δημοκρατική λύση είναι η επιστροφή στην αρχική Συμφωνία του Ντέιτον, η οποία έγινε αποδεκτή από τους εκπροσώπους όλων των εθνών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και στη συνέχεια μέσω του διαλόγου, χωρίς την ωμή παρέμβαση κανενός εξωτερικού παράγοντα, οι εγχώριοι θεσμοί να ρυθμίζουν οι ίδιοι τις σχέσεις τους στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη.
Σοφία Παπαδοπούλου
ΦΩΤΟ ΑΠΕ-ΜΠΕ
