Η τολμηρή σύγχρονη όπερα δωματίου «Κασσάνδρα», του διακεκριμένου Αργεντινού συνθέτη Πάβλο Ορτίς σε κείμενο του σπουδαίου Ουρουγουανού δραματουργού Σέρχιο Μπλάνκο, επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ μετά από έναν εξαιρετικά επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων σε Μπουένος Άιρες, Αθήνα και Θεσσαλονίκη
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τον Αλέξανδρο Ευκλείδη, που συνυπογράφει τη σκηνοθεσία μαζί με την ελληνικής καταγωγής Ντιάνα Θεοχαρίδη, για τις προκλήσεις και τις ιδιαιτερότητες της συμπαραγωγής αυτής της Εναλλακτικής Σκηνής με το Κέντρο Πειραματισμού του Θεάτρου Κολόν του Μπουένος Άιρες.
Στον οπερατικό μονόλογό της, η «Κασσάνδρα», η πασίγνωστη ηρωίδα από την Τροία μεταμορφώνεται σε σύγχρονη διεμφυλική μετανάστρια, που αφηγείται με σπασμένα αγγλικά την ιστορία της για τη μοναξιά, την απομόνωση και την επιθυμία για κατανόηση. «Η τρανς ταυτότητα της “Κασσάνδρας” του Μπλάνκο του δίνει την ευκαιρία μίας εναλλακτικής ανάγνωσης του τρωικού πολέμου, βασισμένης στο σεξ και τη βία, ως δύο αλληλοσυμπληρούμενες διαδικασίες με ιστορικές, αν όχι οντολογικές, προεκτάσεις», σημείωσε ο Αλέξανδρος Ευκλείδης. Τόνισε, δε, ότι έχει «ιδιαίτερο ενδιαφέρον» ότι το εν λόγω έργο προέρχεται από δύο χώρες του «Παγκόσμιου Νότου», την Αργεντινή και την Ελλάδα.
Όπως επεσήμανε, η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισε ήταν εκείνη της εύρεσης της κατάλληλης πρωταγωνίστριας, η οποία βρέθηκε στο πρόσωπο της διεμφυλικής σοπράνο Μαρίας Καστίγιο ντε Λίμα, γνωστής για την πρωτοποριακή της πορεία στον χώρο της όπερας. «Η παρουσία της ξεκλείδωσε όλα τα δημιουργικά αδιέξοδα, καθώς το προφανές πληθωρικό ταλέντο της, η ίδια η προσωπική της ιστορία μετανάστευσης και φυλομετάβασης, ακόμη και το γεγονός ότι, όπως η πρωταγωνίστρια του έργου, μιλούσε ελάχιστα αγγλικά, την έκαναν ιδεώδη επιλογή για τον ρόλο», ανέφερε σχετικά με την πρωταγωνίστρια ο κ. Ευκλείδης.
Η «Κασσάνδρα» θα παρουσιαστεί για δύο παραστάσεις, στις 4 και 5 Οκτωβρίου 2025, στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, με τη συμμετοχή μουσικών του Ergon Ensemble υπό τη μουσική διεύθυνση της Φαίδρας Γιαννέλου.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Αλέξανδρου Ευκλείδη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ:
ΕΡ: Πώς προέκυψε η “Κασσάνδρα” στην Εναλλακτική Σκηνή;
ΑΠ: Η ιδέα για τη συνεργασία αυτή ανήκει στην τότε ομόλογό μου, καλλιτεχνική διευθύντρια του CETC της περίφημης Όπερας Κολόν του Μπουένος ‘Αιρες, Ντιάνα Θεοχαρίδη. Η ελληνικής καταγωγής αργεντινή χορογράφος και σκηνοθέτης με είχε προσεγγίσει το 2020, την εποχή που ήμουν καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, και είχαμε αρχίσει να συζητάμε την προοπτική μιας συνεργασίας. Το 2023 η Ντιάνα μου πρότεινε έναν θεατρικό μονόλογο του Γαλλο-Ουρουγουάνου συγγραφέα Σέρχιο Μπλάνκο, την «Κασσάνδρα». Το έργο αυτό γράφτηκε το 2008 στην Αθήνα και ήταν η αυθόρμητη αντίδραση του συγγραφέα στην επαφή του με τις τρανς μετανάστριες σεξεργάτριες της Ομόνοιας. Το κείμενό του γράφτηκε σε σπαστά αγγλικά (μια γλώσσα που ο Μπλάνκο δε μιλάει), μεταποιώντας έτσι την εύθραυστη ύπαρξη μιας τρανς σεξεργάτριας σε μια μεταιχμιακή, διαχρονική πριγκήπισσα που αφηγείται την αρχαία ιστορία καταστροφής, σεξουαλικής βίας, εξορίας και θανάτου. Η ιστορία του Τρωικού Πολέμου, αλλά και της Τροίας πριν την πολιορκία της, λέγεται ξανά μέσα από τα μάτια μιας Κασσάνδρας που μεγαλώνει ως ένα queer αγόρι, γόνος βασιλικής οικογένειας, που συνειδητοποιεί τη σεξουαλικότητά του κάνοντας σεξ με τα περισσότερα από τα αδέρφια του και που ενηλικιώνεται, επιβεβαιώντας την τρανς ταυτότητά της, συμμετέχοντας στο θέατρο του πολέμου κάνοντας αδιάκοπα σεξ με φίλους και εχθρούς, πριν καταλήξει σκλάβα του σεξ του Αγαμέμνωνα και πεθάνει σκοτωμένη από τη ζηλοφθονία της Κλυταιμνήστρας. Η «Κασσάνδρα» του Μπλάνκο είναι μια σύγχρονη μετανάστρια σεξεργάτρια, που αφηγείται, ξημερώματα σε ένα παρακμιακό καφέ μιας δυτικής πρωτεύουσας, την ιστορία της. “I’m not a boy, I’m not a girl, I am Kassandra”.
ΕΡ: Ποια ήταν η βασική πρόκληση που αντιμετωπίσατε, φέρνοντας στη σκηνή το συγκεκριμένο έργο;
ΑΠ: Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν η εύρεση της κατάλληλης πρωταγωνίστριας. Για πολλά χρόνια, τους ρόλους των τρανς ατόμων στις παραστατικές έπαιζαν (και εν πολλοίς ακόμη παίζουν) cis άτομα. Στον κόσμο της όπερας υπάρχει μια μακρά σχέση με τη φωνητική υπέρβαση των έμφυλων ταυτοτήτων, κάτι που αποτέλεσε πεδίο μελέτης των gender και queer studies από την ανάδυσή τους. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα τα τρανς άτομα που διαθέτουν την εκπαίδευση του τραγουδιστή της όπερας είναι ελάχιστα, ενώ οι αγωγές φυλομετάβασης, με τις βαριές ορμονοθεραπείες, έχουν σημαντικές συνέπειες στο φωνητικό όργανο. Με λίγα λόγια, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί ο εκπαιδευμένος τρανς τραγουδιστής όπερας που να είναι σε θέση να υποστηρίξει μία δύσκολη παρτιτούρα ενός σύγχρονου έργου μουσικού θεάτρου. Δεν χρειάζεται να πούμε πολλά για τους λόγους: τα τρανς άτομα είναι στην κορυφή του αποκλεισμού από την εκπαίδευση και την πρόσβαση στις «υψηλές» μορφές τέχνης, πόσο μάλλον στο εξαιρετικά συντηρητικό περιβάλλον της όπερας (το πλέον queer είδος, υπήρξε για χρόνια και το πλέον αντιδραστικό σε θέματα έμφυλων ταυτοτήτων).
Στην Εναλλακτική Σκηνή είχαμε την προηγούμενη εμπειρία από το μικρό σκάνδαλο που προέκυψε με την πρωταγωνίστρια της «Στρέλλας» στην οπερατική της διασκευή από τον Μιχάλη Παρασκάκη. Ξέραμε πως στην «Κασσάνδρα» (ένα έργο με ακόμη μεγαλύτερες φωνητικές δυσκολίες) η πρωταγωνίστρια έπρεπε να είναι μια τρανς τραγουδίστρια. Και είμασταν πολύ τυχεροί που βρέθηκε η Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα. Πριν τη φυλομετάβασή της, η Μαρία εντάχθηκε στη χορωδία του Teatro Colon ως τενόρος. Παράλληλα με τη φυλομετάβασή της, η Μαρία πραγματοποίησε και μία πραγματική φωνητική μετάβαση από τη φωνή του τενόρου σε εκείνη της σοπράνο, μία εξαιρετικά σπάνια περίπτωση. Η Μαρία διεκδίκησε και μετά από χρόνια κατάφερε να ενταχθεί στις σοπράνο της χορωδίας (κάτι που έγινε δεκτό μόνο αφού κέρδισε έναν σημαντικό διεθνή διαγωνισμό τραγουδιού). Όταν η δημιουργική ομάδα άκουσε δείγματα της τέχνης της Μαρίας, επικράτησε μεγάλος ενθουσιασμός: η παρουσία της ξεκλείδωσε όλα τα δημιουργικά αδιέξοδα, καθώς το προφανές πληθωρικό ταλέντο της, η ίδια η προσωπική της ιστορία μετανάστευσης και φυλομετάβασης, ακόμη και το γεγονός ότι, όπως η πρωταγωνίστρια του έργου, μιλούσε ελάχιστα αγγλικά, την έκαναν ιδεώδη επιλογή για τον ρόλο.
ΕΡ: Αυτή τη σεζόν, η «Κασσάνδρα» επιστρέφει. Με τι στόχο αυτή τη φορά;
ΑΠ: Δεν υπάρχει κάτι πραγματικά νέο στην επανάληψη για δύο παραστάσεις της παραγωγής. Καθώς υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από θέατρα και φεστιβάλ στο εξωτερικό για την παραγωγή, ήταν μια ευκαιρία να προσκαλέσουμε κάποιους διευθυντές φεστιβάλ για να τη δουν και να προσπαθήσουμε να βρούμε τρόπους να την προωθήσουμε στο εξωτερικό.
Η τρανς ταυτότητα της «Κασσάνδρας» του Μπλάνκο του δίνει την ευκαιρία μίας εναλλακτικής ανάγνωσης του τρωικού πολέμου, βασισμένης στο σεξ και τη βία, ως δύο αλληλοσυμπληρούμενες διαδικασίες με ιστορικές, αν όχι οντολογικές, προεκτάσεις. Η «μεταιχμιακότητα» της «Κασσάνδρας» του Μπλάνκο πηγάζει περισσότερο από τη σύγχρονη μοίρα της, παρά από τις μυθικές καταβολές της: η μετανάστρια, τρανς σεξεργάτρια που θα καταλήξει κατά πάσα πιθανότητα σφαγμένη από πελάτη ή μαστροπό, αφού θα έχει διανύσει το ταξίδι της σκλαβιάς, της ταπείνωσης και της βίας είναι, στα μάτια του συγγραφέα, σαν μια τρωαδίτισσα πριγκίπισσα της σύγχρονης εποχής, που αναμένει ένα απόλυτα προβλέψιμο, όσο και δυσοίωνο μέλλον.
Έχει, επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι η «Κασσάνδρα» αυτή προέρχεται από δύο χώρες του global south, την Αργεντινή και την Ελλάδα. Αν και η τρανς κοινότητα έχει εντελώς διαφορετική πορεία στις δύο χώρες (στην Αργεντινή η ταυτότητα φύλου αναγνωρίστηκε νομοθετικά ήδη από το 2013, δίνοντας σημαντικά δικαιώματα στα τρανς άτομα) και οι δύο χώρες έχουν αλληλοσυμπληρούμενες μεταναστευτικές ιστορίες και έχουν περάσει πρόσφατα από επώδυνες οικονομικές κρίσεις. Κατά μία έννοια, είναι χώρες που ζουν σε διαρκή κατάσταση εξαίρεσης, κάτι που, βεβαίως, αντανακλάται σε πολλές από τις στάσεις ζωής των κατοίκων τους. Η παράσταση νοηματοδοτήθηκε, βεβαίως, διαφορετικά από το κοινό της Αργεντινής και της Ελλάδας: το μυθολογικό πλαίσιο, αναμενόμενα, λειτουργεί αλλιώς στις δύο χώρες, αλλά η σύνδεση με τη σύγχρονη πραγματικότητα σε άτομα που έχουν δει από κοντά, στα κέντρα των δύο πόλεων (του Μπουένος ‘Αιρες και της Αθήνας), τη μοίρα των μεταναστριών σεξεργατριών, είναι ανάλογη.
Αθηνά Καστρινάκη
Φωτογραφία – Πηγή: ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ / Γ. Καλκανίδης
